Phương Tây và Liên Xô: cùng nhau chống Hitler

Запад и СССР: вместе против Гитлера

Аlexei Grigoriev

Kichbu theo: inosmi.ru

Nhà sử học Robert Gellaytli, giáo sư tại Đại học Florida (Robert Gellately, Florida State University), tác giả của nhiều cuốn sách lịch sử chủ nghĩa phát xít và Chiến tranh thế giới II. Cuốn sách  mới đấy nhất trong số đó - "Lời nguyền của Stalin. Cuộc chiến vì chủ nghĩa cộng sản trong chiến tranh và chiến tranh lạnh »  (Stalin's Curse: Battling for Communism in War and Cold War), trả lời phóng viên của Ban tiếng Nga "Tiếng nói Mỹ"  về những mối quan hệ của các đồng minh trong Chiến tranh thế giới II hình thành như thế nào và xem là bí ẩn lớn nhất của cuộc xung đột này.

 
Alexei Grigoriev: Chiến tranh thế giới thứ hai đã biến các quốc gia mà trước đó họ còn rất nghi ngờ lẫn nhau: các nền dân chủ phương Tây và chế độ độc tài Liên Xô trở thành đồng minh như thế nào. Theo quan điểm của ông, đó là  sự ngẫu nhiên hay quy luật?

Robert Gellaytli: Hoa Kỳ hoàn toàn không sẵn sàng cho chiến tranh, mà nó đã bắt đầu vào năm 1939. Trong nước tâm thế bị biệt lấp rất lớn. Tổng thống Roosevelt bị trói chân trói tay, ông chẳng có thể để giúp gì được mấy cho Vương quốc Anh. Và tôi nhắc lại rằng từ tháng Chín năm 1939 đến tháng Sáu năm 1941, Liên Xô đứng về phía Hitler. Khi Hitler tấn công Liên Xô, Hoa Kỳ và Vương quốc Anh đã nhận ra rằng họ cần phải làm tất cả những gì để Liên Xô có thể kháng cự. Mặc dù các nhà lãnh đạo của Hoa Kỳ và Vương quốc Anh Quốc không cam chịu chủ nghĩa cộng sản,  nhưng Hitler đối với họ là hoàn toàn không thể chấp nhận được, Roosevelt và Churchill biết rằng cần phải ngăn chặn ông ta bất luận thế nào.
Vào tháng Mười năm 1941, khi tình hình trên mặt trận Xô-Đức trở nên xấu hơn đối với Liên Xô, Roosevelt đã quyết định mở rộng chương trình "cho vay-cho thuê" đối với Liên Xô. Đây là một sự hỗ trợ tâm lý quan trọng cho Stalin. Binh lính Mỹ không xuất hiện ở châu Âu cho đến cuối năm 1943, nhưng lời hứa đó đã được đưa ra khi mọi việc ở Liên Xô đã rất xấu.

Căn cứ vào tài liệu lưu trữ mà tôi sử dụng trong khi viết cuốn sách "Lời nguyền của Stalin", ở Washington đã xuất hiện mong muốn rõ ràng để khắc phục tất cả các vấn đề trong quan hệ với Stalin. Và tôi có thể nói một cách dứt khoát rằng Hoa Kỳ rất vui mừng về quan hệ đối tác với Liên Xô.

- Churchill và Roosevelt không tin tưởng những người cộng sản, còn Stalin xem Hoa Kỳ và Vương quốc Anh là các cường quốc đế quốc. Tuy nhiên, họ đã có thể hợp tác thành công. Tại sao vậy?
 

- Tôi không nghĩ rằng Churchill hay Roosevelt đã nghiêm túc xem xét lại quan điểm của họ. Tuy nhiên, họ nhận ra rằng Liên Xô phải chịu đựng gánh nặng chính của cuộc chiến tranh, bởi quân đội Anh đã bị đánh bật ra khỏi lục địa châu Âu, còn Hoa Kỳ vẫn còn chưa thể đưa quân của mình đến châu Âu. Lúc bấy giờ, Liên Xô đã kiệt máu - các nhà lãnh đạo phương Tây hiểu được điều này.

Roosevelt tin tưởng chắc chắn rằng nếu nói chuyện tay đôi với Stalin, thì ông có thể giải quyết tất cả những mâu thuẫn hiện có. Tôi nghi ngờ rằng Roosevelt đã không hoàn toàn nhận ra Stalin nhìn vào các nước tư bản chủ nghĩa bằng cách nào.

Trước cuộc gặp gỡ của "Ba nước lớn" tại Yalta, Roosevelt, người vừa thắng cử, trong diễn văn nhậm chức của mình vào tháng Một năm 1945 ông tuyên bố rằng hòa bình lâu dài có thể đạt được chỉ khi chúng ta tin tưởng lẫn nhau và rằng "cách duy nhất để kết bạn - tự mình trở thành bạn bè". Và chúng ta biết rằng, vào chính thời điểm đó, Stalin - có các ghi chép trong nhật ký của Georgi Dimitrov - tiếp tục xem "các nước tư bản", như một nhóm duy nhất, được chia thành Đức và Nhật Bản  một bên, và Hoa Kỳ với Vương quốc Anh - bên khác. Và ông nói rằng bây giờ Liên Xô trở thành một đồng minh của phe này chống lại phe khác, nhưng trong tương lai mọi thứ sẽ thay đổi.
Theo quan điểm của tôi, nếu như Moscow thể hiện mềm dẽo  hơn, đã có khả năng tránh được "chiến tranh lạnh".

- Ở nước Nga ngày nay, nói rằng nên chống lại "sự xét lại" những kết quả của Chiến tranh thế giới II và những diễn giải sai lầm lịch sử của nó. Ông nghĩ gì về vấn đề này?

- Ở Nga lịch sử đã rất bị chính trị hóa. Theo quan điểm của tôi, đây là một sai lầm. Nga - và ở đây tôi ngụ ý là Liên Xô - và Hồng quân đóng góp rất lớn vào chiến thắng. Họ đã cứu thế giới khỏi chủ nghĩa phát xít. Họ có cái để tự hào. Tất nhiên, cũng có những hành vi bạo lực, trong đó có cả của  Hồng Quân - tất cả đó là sự thật.

Có lẽ, khi họ nói về việc sửa đổi các kết quả của chiến tranh, có nghĩa là một số chiếm đóng lãnh thổ của Nga, như quần đảo Kuril, mà Nhật Bản không thể chấp nhận. Nhưng tôi không nghĩ rằng Nga cần phải lo lắng về việc này.

Tôi có thái độ rất phê phán đối với chế độ Xô và Stalin. Nhưng chúng tôi ở phương Tây đáng ra đã có thể làm nhiều hơn nữa để đánh giá cao những gì Hồng quân đã làm vì tự do của chúng tôi.

- Tại cuộc gặp gỡ của "Ba nước lớn" tại Yalta vào tháng Hai năm 1945, Đông Âu , trên thực tế, đã được xem là khu vực ảnh hưởng của Liên Xô. Ông đánh giá quyết định này như tế nào?

- Đối với người Ba Lan, những  người dân của các nước Baltic, nhiều nước khác đã cực kỳ khó chịu nhận thấy các lãnh đạo phương Tây đã liệt quốc gia của họ vào phạm vi lợi ích của Stalin. Theo quan điểm của họ, đó là một bi kịch khủng khiếp - và, không còn nghi ngờ gì nữa, đó là một bi kịch thực sự nhất.
Tôi những muốn nhìn thấy các nhà lãnh đạo phương Tây vào năm 1945 có quan điểm khác. Nhưng, chúng ta nhớ lại tình hình lúc đó như thế nào. Roosevelt, chẳng hạn, hứa rằng sẽ đưa quân đội Mỹ trở về nhà càng sớm càng tốt. Nhưng ngày hôm nay, 70 năm sau đó, không thể xem xét lại vấn đề này, chúng ta không thể quay ngược kim đồng hồ.

Và buồn thay, khi một số người ở Nga đang cố gắng để làm chính điều đó - khôi phục lại phạm vi ở Ucraina, các nước vùng Baltic và v.v…
- Theo quan điểm của ông, bí ẩn quan trong nhất của Chiến tranh thế giới II là gì?

- Đề tài này đã được nghiên cứu nhiều lần, nhưng cho đến nay chưa có câu trả lời nhất quán: tại sao vào đầu năm 1941, Stalin đã phớt lờ những thông tin riêng tình báo của họ rằng Hitler đang chuẩn bị cho một cuộc tấn công? Ông  ta đã được cung cấp thông tin khá chính xác, nhưng Stalin đã không lắng nghe tình báo.
 

Trong cuốn sách "Lời nguyền của Stalin" tôi đưa ra câu trả lời cho câu hỏi này. Thực tế là Stalin đánh giá Hitle từ các quan điểm ý thức hệ. Ông xem Hitle là đế quốc. Còn một đế quốc cần thứ gì? Hàng hóa, ngũ cốc, dầu, kim loại ... Liên Xô đã cung cấp cho Đức một số lượng lớn thực phẩm và các vật liệu chiến lược, đã cung cấp nhiều mà Đức có thể tiêu hóa. Các nhà ngoại giao người Đức, những người đã tiến hành đàm phán với Liên Xô, cho biết: "Chúng tôi có tất cả những gì cần thiết - chúng tôi không cần chiến tranh". Nhưng Stalin không hiểu những động cơ tư tưởng của Hitler, người cần "một không gian sống". Hitler muốn đẩy người Nga qua bên kia Ural và biến họ thành những kẻ nô lệ.

Stalin là một người rất thông minh, không có nghi ngờ gì ở đây. Và, tuy nhiên, ông đã phạm sai lầm lớn và dại dột này mà đất nước của ông phải trả giá rất đắt. Và tất cả vì hệ tư tưởng Marx-Lenin đã nói với ông ta rằng Đức Quốc xã - "đại lý của chủ nghĩa tư bản" bình thường.

Đây là giải thích của tôi về những nguyên nhân sai lầm của Stalin. Nhưng, rất tiếc, chúng tôi không có tài liệu đó có thể cho thấy tiến trình thực sự suy nghĩa của Stalin trong những tuần lễ và ngày hiểm nghèo này.
- Sau khi kết thúc Chiến tranh thế giới II, đã thành lập LHQ, thông qua Công ước cảnh báo tội ác diệt chủng, và các biện pháp trừng phạt vì nó, và các công cụ quan trọng khác mà ngày hôm nay cộng đồng quốc tế đang sử dụng. Ông đánh giá di sản của chiến tranh như thế nào?

- Các vấn đề chính của phương Tây là chúng ta cho đến nay vẫn không hoàn toàn đánh giá cao: Liên Xô đã bị tổn thương như thế nào. Đa số  người Mỹ không biết rằng Liên Xô bị mất mát - theo số liệu chính thức - 26 triệu người. Theo quan điểm của tôi, sau năm 1991, phương Tây có thể làm nhiều hơn nữa để giúp Nga vào thời điểm khi Nga cần giúp đỡ. Phương Tây không sử dụng các cơ hội để giúp đỡ một dân tộc đã hy sinh nhiều nhường ấy vì chiến thắng. Và điều này đã có thể cho phép bảo đảm con đường phát triển dân chủ của Nga - như điều đó đã xảy ra với Đức.

Còn đối với tất cả các quy định và công ước liệt kê ở trên, thì, trong mức độ đáng kể, chúng là "văn tự không mang đến". Liên Hiệp Quốc đã không chứng minh được hiệu quả đáng kể, đặc biệt vì nó không có khả năng để bảo vệ việc thực hiện các quyết định của mình. Tất cả các quốc gia trên thế giới chưa sẵn sàng để chuyển giao cho LHQ một phần chủ quyền của họ. Kết quả, Liên Hợp Quốc, rất lấy làm tiếc, ngày càng ít  và ít phù hợp hơn với thực tiễn của thế giới hiện đại. Liên Hợp Quốc sẽ trở thành một tổ chức mạnh chỉ trong một trường hợp: nếu các nước thành viên mong muốn điều đó.

-----