15.09.2010, 09:44:54

Đường phố ở Lavna - Улица в Гаване. Фото ©AFP

Cuba cho chẳng ai

Куба для никого

Kichbu chuyển ngữ

Nguồn: http://lenta.ru/articles/2010/09/15/cuba/

Castro sẽ sa thải một triệu công chức để tránh sự sụp đổ của nền kinh tế

Кастро уволит миллион госслужащих, чтобы избежать краха экономики

Các quan chức Cuba dự tính cắt giảm gần nửa triệu việc làm trong khu vực nhà nước trước tháng tư 2011. Theo kế hoạch của chủ tịch nước Raul Castro đề ra hồi tháng tám, gần một triệu người sẽ bị sa thải. Để những người lao động bị sa thải có thể tìm được việc làm mới, các quan chức Cuba đã hứa hủy bỏ một loạt các lệnh cấm đối với khu vực doanh nghiệp tư nhân. Havna buộc phải  chuyển động theo hướng tư bản chủ nghĩa, bởi không thể sống hơn được nữa, như hiện nay Cuba đang sống bây giờ.

Vào tháng tám Fidel Castro tròn 84 tuổi. Nhân ngày sinh nhất của cựu chủ tịch Cuba trên các phương tiện thông tin đại chúng của quốc gia công bố  bài báo, trong đó Castro đã tán dương trùm tư bản truyền thông Mexico Carlos Slim, người giàu nhất thế giới. Thủ lĩnh Cuba đã ghi chép những phẩm chất của Slim trên cơ sở những quan sát của mình: ông hai lần gặp gỡ với tỷ phú người Mexico. Trong thời gian của một cuộc gặp gỡ nhà tư bản Slim (tài sản của ông ước tính 60 tỷ dollars) đã tặng nhà cộng sản Castro một cái TV.

Vào tháng chín 2010 một sự lúng túng hệ tư tưởng đã xảy ra với Fidel. Khi trả lời phỏng vấn của tạp chí Mỹ The Atlantic thủ lĩnh Cuba, người vì lý do sức khỏe yếu đã buộc phải chuyển giao quyền điều hành đất nước cho em trai Rаul , đã thừa nhận rằng mô hình kinh tế xã hội chủ nghĩa của Cuba không còn sức sống. Một ngày sau ông tuyên bố rằng, những lời nói của ông có khả năng làm lung lay các nền tảng của nhà nước Cuba đã được diễn dịch không đúng.

Trên thực tế Castro (hay là người phỏng vấn ông có những vấn đề diễn dịch) đã gây lên một quan điểm được mọi người thừa nhân bên ngoài biên giới Cuba về mô hình kinh tế của Hòn đảo Tự do. Ngay chính bản thân các quan chức Cuba cũng gián tiếp công nhận điều rằng, Cuba đã đi trệch đường lối kinh tế. Em trai và người thừa kế của Fidel Castrocũng đã hai năm cố gắng hiện đại hóa đất nước và đồng thời không thừa nhận chủ nghĩa tư bản.

Trong suốt hàng chục năm Cuba đã nhận được sự giúp đỡ của Liên bang Xô Viết. Nhờ đó Castro đã xây dựng ở Cuba hệ thống y tế và giáo dục hoạt động thành công. Khi Liên Xô sụp đổ và sự giúp đỡ từ Moscow chấp dứt sự sụp đổ nền kinh tế đã tránh được nhờ chính sách kinh tế hà khắc và tự do hóa thị trường từng phần.

Trong những năm 1990s giới quan chức Cuba đã nới lỏng kiểm soát đối với nền kinh tế, cho phép các công ty của Cuba tham gia hoạt động xuất khẩu và nhập khẩu không cần các loại giấy phép đặc biệt, và cũng như mở ra một số khu thương mại tự do. Havna cũng đồng thời cho phép lưu hành đồng dollar và cấp giấy giấy phép đặc biệt tạo điều kiện cho những người dân Cuba tìm kiếm việc làm ngoài thành phần kinh tế nhà nước.

Tuy nhiên sự thụt lùi đã không bắt buộc mình phải chờ đợi lâu. Chỉ khi Castro cảm nhận được rằng, đáy kinh tế chưa bị mất chân đứng, ông đã hạn chế đầu tư nước ngoài, và cũng như áp dụng chế độ thuế khóa đối với khu vực kinh tế tư nhân, buộc những người dân Cuba phải từ bỏ các giấy phép đặc biệt đã nhận trước đó. Hiện giờ chỉ một bộ phận không đáng kể người dân trên đảo làm việc cho mình. Phần lớn nền kinh tế di chuyển vào thế giới ngầm: mọi người kiếm tiền không cần giấy phép chính thức của nhà nước.

Nền kinh tế theo kế hoạch của Cuba trong những năm gần đây đã bị giam hãm trong cuộc khủng hoảng vô cùng tàn khốc. Nguyên nhân là sự sụt giá thế giới đối với nikel, một loại hàng xuất khẩu chủ yếu của Cuba, và cũng như sự giảm sút số lượng khách du lịch. Sự cấm vận thương mại của Mỹ tồn tại đã 48 năm nay cũng đã ảnh hưởng đến nền kinh tế trên Hòn đảo Tự do từ những thời kỳ của cách mạng Cuba dấn đến việc Castro anh lền nắm chính quyền.

Trong những năm gần đây các quan chức chính quyền Venesuala gần gũi về ý thức hệ đã trả bằng cách cung cấp dầu mỏ cho các dịch vụ của các chuyên gia Cuba làm việc tại Venesuela đã ủng hộ Cuba bằng các khoản tài trợ (ước tính 5 tỷ dollars năm). Nhưng tuổi thọ chính trị của  Ugo Chaves – chỉ là nền tảng rất không ổn định để có thể vô tư xây dựng trên cơ sở của nó một nền kinh tế của đất nước có dân số 11 triệu người.

Trong các ý định cân đối ngân sách của mình Havna đã quyến định hủy bỏ những bữa ăn trưa không phải trả tiền. Trước tháng chín 2009 chính phủ Cuba đã cung cấp tài chín cho các bữa ăn trưa trong các nhà ăn tại các nhà máy và tại các công sở. Kết quả là gần 3,5 triệu lao động của Cuba ăn tra miễn phí và ngân sách nhà nước phải chi trả hàng năm 350 triệu dollars. Vào tháng mười 2009 bốn bộ đã đóng cửa các nhà ăn đối với các nhân viên của mình trên toàn quốc. Những người lao động được trả thêm  để họ có thể tự ăn uống. Các quan chức hứa rằng, nếu cuộc thử nghiệm thành công, thì ở Cuba sẽ đóng cửa tất cả các điểm ăn uống tập thể tại các khu vực sản xuất. Liệu điều này thực hiện được hay không, cho đến tận bây giờ chưa được biết.

Vào tháng chín 2010 thêm một stoll của Hòn đảo Tự do sụp đổ. Bây giờ những người già cuat Cuba buộc phải trả tiền thuốc lá với giá đầy đủ. Cho đến bây giờ tất cả những người Cuba, khi đến 55 tuổi, có quyền hút bốn gói thuốc mỗi tháng và chỉ trả một phần tư số tiền. Các khoản trợ giá đối với đậu Hà lan và khoai tây đã bị loại bỏ ngay từ tháng mười một 2009.

Siryulnik Cuba, đường và một triệu người thất nghiệp

Raul Castro, bây giờ 79 tuổi, buộc phải khởi xướng các cuộc cải cách.  Sớm đầu năm 2010 nhà thờ Thiên chúa giáo đã cảnh báo rằng hòn đảo đang nằm bên cạnh miệng hố của cuộc khủng hoảng xã hội và nó bùng lên nếu chính quyền đất nước không tiến hành những thay đổi cần thiết.

Vào đầu tháng tám 2010 chủ tịch Cuba khi phát biểu tại Quốc hội đã hứa giảm bớt vai trò của nhà nước trong một số lĩnh vực và thực hiện những nhượng bộ mang lại cho mọi người những tự do kinh tế lớn hơn – như làm việc kiếm sống cho bản thân và hoạt động kinh doanh nhỏ. Trong bài phát biểu của mình ông đã cảnh báo rằng những người làm việc trong khu vực nhà nước mà năng suất lao động của họ không cao hơn, buộc phải tìm công việc khác.

Khu vực kinh tế quốc doanh của Cuba vì không hiệu quả đang hoạt động một cách rệu rã. Và đây là một ví dụ. Vào tháng năm 2010 Cuba, một thời là nhà xuất khẩu đường lớn nhất thế giới, lần đầu tiên kể từ năm 1959 đã mở thị trường này cho các nhà đầu tư nước ngoài. Các hoạt động liên quan sản xuất đường tiền hành tồi tệ - mức sản xuất giảm sút trong vòng 20 năm qua gần 8 lần. Báo The Financial Times viết rằng, Havna sẵn sàng xây dựng các nhà máy liên doanh với nước ngoài để thu hút tư bản và công nghệ cần thiết. Để thực hiện điều này bộ đường Cuba sẽ phải chuyển thành công ty nhà nước.

“Chúng ta cần vĩnh viển đặt dấu chấm hết cho quan niệm về điều rằng Cuba – đó là quốc gia duy nhất trên thế giới nơi mà bạn có thể sống mà không phải làm việc”, -  Castro em cảnh báo các công dân của mình. Đồng thời chủ tịch Cuba cũng bác bỏ mọi lập luận xuất hiện trên báo chí phương Tây rằng, Havna đang tiền hành cải cách kinh tế dựa trên các khuôn mẫu của chủ nghĩa tư bản.

Muộn rồi. Chủ nghĩa tư bản đã vào Cuba thông qua các hiệu làm tóc. Vào tháng tư 2010 Raul Castro đã chuyển hàng trăm hiệu cắt tóc vào tay những người lao động ở đó. Sớm hơn Castro em cũng đã cho phép những người nông dân canh tác trên những mảnh đất thuộc sở hữu nhà nước, còn đối với những người lái xe taxi – thực hiện vận chuyển tư nhân. Những người thợ làm tóc đã trở thành những người tiên phong trong lĩnh vực tư hữu hóa lĩnh vực dịch vụ ở Cuba.

Nhưng Havna sẵn sàng đi tiếp bất chấp các hậu quả chính trị khó lường. Vào tháng chín 2010 các quan chức Cuba đã tuyên bố về ý định cắt giảm gần một triệu việc làm trong khu vực nhà nước để giúp nền kinh tế đất nước thoát khỏi cuộc khủng hoảng sâu sắc. Theo lời ban lãnh đạo Liên đoàn lao động Cuba, gần nửa triệu lao động sẽ bị tải hồi trước tháng ba 2011 và có thể bắt đầu công việc mới hay là tìm việc làm trong các nhà máy tư nhân đang được thành lập. Đây là sự mở rộng lớn nhất khu vực tư nhân kể từ các thời kỳ cách mạng Cuba 1959.

Số lượng các giấy phép đặc biệt đã được cấp  cho các hoạt động kinh doanh tư nhân được tăng, và các công ty tư nhân hiện hành lần đầu tiên sẽ được cho phép tự tuyển dụng người lao động. Theo các số liệu của trung tân chuyên gia Lexington Institute do The Wall Street Journal dẫn ra, tiền lương ở khu vực tư nhân tại Cuba nhiều gấp ba so với trong khu vực nhà nước. Nếu Cuba tạo được những việc làm đầy đủ trong khu vực tư nhân, thì điều này sẽ nâng cao mức sống của hàng chục nghìn gia đình Cuba. Không rõ rằng nền kinh tế Cuba sẽ có thể tạo ra bao nhiêu việc làm trong khu vực tư nhân.

Bây giờ chính phủ Cuba thực tế đang kiểm soát tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân và là người thuê  khoảng 85 phần trăm dân số đang tuổi lao động của hòn đảo. Khu vực kinh tế tư nhân trong nước vô cùng nhỏ bé, chính Fidel Castro đã quốc hữu hóa toàn bộ khu vực kinh tế nhỏ từ năm 1968. Thậm chí sau các cuộc cải cách trong những năm 1990s trong khu vực tư nhân của Cuba chỉ có gần 750 nghìn người đang làm việc, đa số họ là các chủ trang trại. Chắc là, bằng việc sa thải người lao động Cuba không thể giải quyết được các vấn đề, và đội quân thất nghiệp đông đúc sẽ tràn ngập cả nước.

Vấn đề nằm ở chỗ nhà nước sẵn sàng hạn chế kiểm soát nền khu vực kinh tế tư nhân đến mức độ nào. Cho đến ngày hôm nay người dân Cuba đã quyết định tiến hành hoạt động kinh doanh phải đối diện với một núi chướng ngại, bao gồm thuế khóa cao, thiếu nguồn cung tài chính, lệnh cấm quảng cáo, hạn chế số lượng người lao động trong các xía nghiệp, nhà máy. Hiện thời tại Cuba chi cho phép 124 loại hình hoạt động kinh doanh, trong số đó những người dân Cuba có thể tự hoạt động. Trong số đó, ví dụ, những nghề như giáo viên dạy nhạc và thợ mộc. Thợ mộc, tuy vậy, có thể chỉ được sửa chữa những đồ gỗ hiện có hay là sản xuất mới theo đặt hàng trực tiếp của khách hàng, nhưng không có quyền sản xuất đồ gỗ đem bán. Thế thì cứ uống rượu đi, biết làm sao được.-Kichbu chuyển ngữ-

Klyuchkin Anton - Ключкин Антон