Ai gây nỗi buồn nhớ cho nhân dân về Liên bang Xô Viết

Dòng chữ trên bức hình “Cám ơn các đồng chí vì tuổi thơ hạnh phúc của chúng tôi!”

Кто играет с народом на тоске по СССР?

Vyacheslav Kostikov

Kichbu theo: aif.ru và newsland.com

Gần đây các nhà khoa học Anh đã thông báo những kết quả của nghiên cứu về trí nhớ của trẻ em. Hóa ra, vào độ 8-9 tuổi, trẻ em quên gần như tất cả các sự kiện từ thời thơ ấu của mình.

Tại sao chúng ta, những người lớn, lại nhớ " thời quá khứ và suy ngẫm" tốt như thế? Các nhà xã hội học từ Quỹ "Công luận" (FOM) vừa hoàn thành một nghiên cứu lớn về các đặc điểm của trí nhớ của người Nga về sự sụp đổ của Liên bang Xô Viết. Ký ức khó khăn, cay đắng và thường mâu thuẫn. Người Nga nhớ rõ tất cả những điều tốt đẹp và rất không mong muốn nhớ lại những khó khăn rơi vào số phận của nhân dân và những gia đình riêng lẻ.

Những cây bạch dương thủa xưa

Một người quen cũ của tôi, người đã trở thành một doanh nhân thành đạt trong nước Nga tư bản, với hoài niệm thường nhớ về bánh calatch ngũ cốc. "Bây giờ không còn những chiếc bánh như thế" - cô thở dài. Em gái tôi, trong thời gian được sắp xếp sống trong những chung cư kiểu Khrushchev, chính quyền đã cấp căn hộ miễn phí trong một khu nhà mới trên phố Krasnaya Presnya, cho rằng căn hộ cũ tốt hơn. "Tốt hơn bởi cái gì?" - Tôi hỏi. Nhưng em gái lại nhớ không phải cầu thang bẩn với những chiếc bóng đèn treo lủng lẵng, không phải là người vô gia cư thường đái bậy ở chân cầu thang, mà những cây dương  thủa xưa mọc bên cửa sổ, và sự tĩnh lặng của con hẻm trước đây.

Bản thân tôi vui sướng nhớ lại những chuyến đi mùa hè cùng mẹ về thôn quê “lấy sữa và hái hoa quả". Và rằng tôi với tụi trẻ con ở quê bắt chim choắt đỏ như thế nào. Với không mấy thích thú lắm tôi nhớ rằng suốt mùa đông ở Moscow mẹ tôi khâu đệm để bán ở chợ ở Mtsensk, và rằng từ Moscow về làng quê phải mang theo cả bao bột kiều mạch và đường.

Ký ức là rất chọn lọc, tình cảm và thường không hợp lý. Con người Xô Viết đã trải qua nhiều khổ đau, những dối trá và thất vọng. Họ mơ ước về một cuộc sống hạnh phúc sau chiến tranh, nhưng lại nhận được những thập kỷ của "giai đoạn khôi phục" khó khăn nhất.  Họ mơ ước về sự phong phú mà chính quyền chính quyền Xô Viết đã hứa hẹn, nhưng sống trong điều kiện khan hiếm tổng thể. Họ chờ mong chủ nghĩa cộng sản mà N.Khrushchev đã hứa sau 15 năm - và không chờ đợi được nữa. Họ mơ rằng sắp đuổi kịp và vượt Mỹ, còn Mỹ thì tiến xa hơn và ngày càng xa hơn so với chúng ta. Họ hát rằng “còn không bao lâu nữa, chút ít thôi” – và lá cờ đỏ sẽ tung bay trên bầu trời châu Phi, và đã chi hàng tỷ  để “giúp đỡ anh em” cho Cuba và Nicaragua.

Sự ăn mòn kim loại

Không ai đoán được điều gì đang chờ đợi chúng ta ở phía trước,  khi vào năm 1991 TASS thông báo về thỏa thuận Belovezhkoe  và "Liên Xô vĩ đại và hùng cường" sụp đổ như một tổ chim cũ bị bỏ rơi. Đa số cảm giác rằng "các dân tộc anh em" sẽ tiếp tục sống và làm việc cùng nhau. " Vâng, chúng ta ai về nhà nấy. Nhưng chúng ta chỉ có một trái tim!”. Nhưng sự mệt mỏi vì chất chội, vì sự lừa dối của bộ máy tuyên truyền Xô Viết – tất cả những điều đó lớn đến mức nhân dân tiếp nhận sự sụp đổ của đất nước gần như  thờ ơ. Và chẳng có gì đáng ngạc nhiên vào những năm đó chỉ 15% người Nga cảm thấy “đau khổ và cay đắng”. Nhưng sự không hiểu biết điều gì đang xảy ra là rất lớn. Chỉ có 1-2% cảm thấy “hào hứng” và " hy vọng vào tương lai".

Không chỉ người Nga ngạc nhiên, mà cả toàn thế giới kinh ngạc. Không ai mong đợi rằng Liên bang Xô Viết mà một số người trên toàn thế giới xem như một cường quốc vĩ đại, số khác – như “đế chế của cái ác”, đã sụp đổ trong khoảng khắc. Các đại sứ nước ngoài, các cơ quan tình báo – không ai dự đoán được sự tan rã. Hôm nay rất thịnh hành nói về những mưu đồ của " Ủy ban tỉnh Washington”. Còn vào năm 1991 xa xôi với bây giờ đó, cả đại sứ Hoa Kỳ, cả các đại sứ của các nước châu Âu – không ai thông tin cho chính phủ của họ về khả năng tan rã của Liên bang Xô Viết. Ngay cả những người bất đồng chính kiến ở Liên Xô hàng thập kỷ nay mơ ước về sự thay đổi chế độ cũng bỡ ngỡ. Chính tại Moscow không hề có những cuộc biểu tình nào chống chính phủ có thể nhận thấy ít nhiều ồn ào như "Maidan". Và KGB dường như toàn năng và có mặt khắp nơi chạy đi đâu? Tại sao Đảng CSLX hàng triệu đảng viên đầu hàng quan điểm mà không cần một trận đánh? Tại sao những người công nhân của " Uralvagonzavod " mà ngày nay rất mong muốn bảo vệ Moscow tránh khỏi "quảng trường Bolotnaya" đã im hơi lặng tiếng?

Còn ngày mai điều gì sẽ xảy ra?

Thậm chí hôm nay, gần một phần tư thế kỷ trôi qua, các nhà phân tích đoán mãi không ra – điều gì là nguyên nhân? Sự phản bội của giới tinh hoa Liên Xô? Sự do dự của Gorbachev? Những tham vọng cá nhân của các nhà lãnh đạo của Nga, Ucraina và Belarus? Thất bại trong cuộc chạy đua vũ trang và cạnh tranh kinh tế với Hoa Kỳ? Hoặc chính mô hình chủ nghĩa xã hội, chính những cấu trúc cơ bản của Liên Xô dựa trên chủ nghĩa Mác-Lênin, tình anh em Slavo và tình hữu nghị giữa các dân tộc, tại thời điểm đó đã bị mục nát  đến mức sụp đổ vì sức nặng của bệnh rỉ sắt riêng của mình?

Đó là những câu hỏi mà ngay cả hôm nay đặt ra cho mình cũng không thừa. Và suy nghĩ rất nghiêm túc. Liệu chúng ta  có lặp lại những sai lầm của quá khứ hay không? Những ý tưởng cám dỗ khôi khục “đế chế Xô Viết” lại bay bỗng trên trời. Những lời cầu nguyện cũ rích  cho “tình anh em Slavo” lại lần nữa vang lên. Và một lần nữa chúng ta lại lôi kéo các vị khách vào “liên bang không gì có thể phá vỡ được” của chúng ta . Và một lần nữa, chúng ta sẵn sàng nuôi họ ăn uống nhờ sự hồn nhiên của Ivan và lòng trắc ẩn của Alyonushka. Lẽ nào những bài học lịch sử không có ích cho chúng ta? Không lẽ dòng máu “chung Slavo” huyền thoại đối với chúng ta không quý hơn dòng máu Nga? Hàng thế kỷ nay chúng ta đã đổ màu vì những người Slavo Balcan. Còn bây giờ họ ở đâu? Chúng ta ôm nhau với người Bolgaria, còn họ hai cuộc chiến tranh gần đây chống chúng ta – thoạt đầu đứng về phía Kaiser, và sau đó lag Hitle.

Có ấn tượng là người Nga có ký ức trẻ em thế nào đó. Cuộc thăm dò gần đây của Quỹ " Công luận " nói rằng hôm nay 54 % người Nga với lòng hoài cổ nhớ về những chiếc bánh calatch và hối tiếc sự tan rã của Liên Xô. Những lời tâng bốc cho “đế chế Xô Viết” rầm rộ trong thời gian gần đây cũng mang lại quả ngọt. 30 % dân số tin vào khả năng phục hồi Liên bang Xô Viết. Nhưng quả ngọt của nước lớn vĩ đai mới sẽ thối rữa và đắng cay? Và liệu nhân dân có phải lại lần nữa trả giá cho giấc mơ nước lớn của những nhà cầm quyền bằng những chiếc song trống rỗng? Mọi người vẫn cả tin. Không lẽ cứ mải chơi…

Bản dịch chưa được hiệu đính. Kichbu

-----