Lời Tòa
Soạn: Rõ ràng là thế giới
đang nóng lên bởi hai sự kiện ở hai phương trời, Crimea
bên Tây và biển Đông ở bên Đông. Gạch nối hai sự kiện này là Putin thăm Trung
Quốc, bắt tay Tập Cận Bình với hàng loạt cam kết về chính trị - kinh tế - quân
sự. Địa chính trị toàn cầu thay đổi đã buộc thế giới phải xem xét lại nhiều
khái niệm chính trị - kinh tế - văn hóa, quan niệm về giá trị, lợi ích…và các
quốc gia – dân tộc đang buộc phải có những nhận thức mới về thời cuộc, bạn bè
và cách ứng xử mới phù hợp với thời cuộc. Trên tinh thần đó, Phóng viên tạp chí
Văn hóa Nghệ An đã có cuộc trao đổi với giáo sư Mạch Quang Thắng, Học viện
chính trị - hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh.
Phan Thắng:Với sự kiện Trung Quốc ngang ngược hạ đặt giàn khoan
Hải Dương981 trên vùng thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam có
thể nói đã thúc đẩy nhanh chóng sự thay đổi các mối quan hệ quốc tế vốn đã rất
nóng trong thời gian gần đây. Địa chính trị thế giới thay đổi suốt từ Tây sang
Đông mà hai nút thắt là Crimea và Biển Đông.
Ông nhận định và phân tích tình hình địa chính trị châu Á – Thái bình Dương
hiện nay như thế nào?
Gs Mạch
Quang Thắng:Việc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 của Trung
Quốc ở vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa Việt Nam vào tháng 5 năm 2014 chỉ
là một sự tiếp nối, một trong những biểu hiện từ lâu của tình hình phức tạp ở
Biển Đông và châu Á - Thái Bình Dương. Tình hình ở Biển Đông gần đây không có
gì giống với Crimea bên châu Âu cả. Thế giới mấy năm nay vẫn thế thôi, nghĩa là
một số phe nhóm, các nước lớn cứ muốn làm bố thiên hạ. Tình hình địa-chính trị
châu Á-Thái Bình Dương cũng là nơi các nước lớn thi thố quyền lực với nhau. Chỉ
có điều là Trung Quốc càng muốn thể hiện sự trỗi dậy của mình một cách mạnh mẽ
hơn trong những thập niên đầu thế kỷ XXI, ngang ngược hơn, bất chấp luật pháp
quốc tế hơn và chà đạp đạo lý hơn.
Phan Thắng:Chúng ta có thể dự đoán về sự can dự của Nga trong bản
đồ địa chính trị Châu Á – Thái Bình Dương hôm nay và tương lai gần? Tại sao?
Gs Mạch
Quang Thắng:Dự đoán vẫn chỉ là dự đoán. Càng ngày càng thấy khó dự
đoán về tình hình thế giới. Thực tế cho hay: rất nhiều dự đoán, ngay cả dự đoán
của những người chuyên nghề nghiên cứu chính trị thế giới, vẫn bị trật khấc.
Tôi thì thấy rằng, nước Nga dưới thời của ông Putin thì muốn đóng vai trò lớn ở
trên thế giới và ở châu Á-Thái Bình Dương, nhưng lực bất tòng tâm. Xét về mọi
mặt, Nga còn nhiều hạn chế. Vả lại, hình như là châu Á-Thái Bình Dương không
thuộc điểm ưu tiên trong chính sách đối ngoại của Nga.
Phan Thắng:Ông bình luận gì về sự im tiếng của các quốc gia mà về
danh chính ngôn thuận là đang cùng ý thức hệ cộng sản với Việt Nam là Lào,
Cuba, và Triều Tiên, và láng giềng thân thiết từng chia sẻ lý tưởng và
xương máu là Campuchia, rồi cả Nga nữa, đối tác chiến lược truyền thống của việt
Nam, trong vụ Trung Quốc ngang ngược xâm lấn Việt Nam ?
Gs Mạch
Quang Thắng:Có ý thức hệ hay không thì còn phải bàn. Nếu có thì
mấy nước mà anh vừa kể ở bên trên có cùng ý thức hệ với Việt Nam hiện nay
không? Tôi nghi ngờ lắm. Mà nếu có cùng ý thức hệ thì bản chất của vấn đề
"Trung Quốc ngang ngược xâm lấn Việt Nam" không nằm ở đó.
Phan Thắng:Đây là sự thất bại của lý tưởng chủ nghĩa quốc tế vô
sản hay là sự thắng thế của chủ nghĩa dân tộc? Hay là một sự vận động đúng quy
luật giá trị - lợi ích, lợi ích quốc gia – dân tộc phải được đặt lên hàng đầu?
Gs Mạch
Quang Thắng:Làm gì có chủ nghĩa quốc tế vô sản. Đó là một giá trị
xa xỉ. Hiện nay chủ nghĩa dân tộc đang ở thế thượng phong. Có nhiều thứ chủ
nghĩa dân tộc: Chủ nghĩa dân tộc nước lớn, chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi, và có chủ
nghĩa dân tộc theo quan điểm Hồ Chí Minh. Tính chân chính này của chủ
nghĩa dân tộc ở Việt Nam hoàn toàn không có gì chung với chủ nghĩa dân
tộc nước lớn ỷ thế bắt nạt các nước nhỏ, luôn có âm mưu và hành động bành trướng;
thậm chí dùng ảnh hưởng của mình để thỏa hiệp với các thế lực khác làm hại dân
tộc ta. Chủ nghĩa dân tộc chân chính theo quan điểm Hồ Chí Minh cũng hoàn toàn
không có gì chung với chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi chỉ nghĩ đến lợi ích của dân
tộc mình mà không tính đến lợi ích toàn cục, không tính đến lợi ích chính đáng
của nước khác.
Chủ nghĩa dân tộc
chân chính theo quan điểm của Hồ Chí Minh là động lực để quy tụ sức mạnh từ
khối đại đoàn kết toàn dân tộc không phân biệt chính kiến, gái trai, giàu
nghèo, vùng miền, tôn giáo, lứa tuổi, người Việt Nam ở trong nước hay ở ngoài
nước, tức là sức mạnh kết từ tất cả những "đồng bào", những người từ
một bọc của Bà Âu Cơ. Đó cũng là động lực để đoàn kết quốc tế, những ai yêu hòa
bình, công lý, tiến bộ trên toàn thế giới. Đúng, thế giới hiện đang "phẳng"
hơn, có nhiều điều thánh thiện, nhưng hiện thế giới cũng đang đầy rẫy những
điều bất công, đầy sự bất an, thế giới của không ít "ông kễnh" muốn
thâu tóm thiên hạ vào mình, biến chủ quyền đất liền và biển đảo của người khác
thành của mình. Ngày 2-7-1946, trong buổi tiệc do Thủ tướng Chính phủ Pháp
G.Biđôn chiêu đãi dịp thăm nước Pháp, trong lúc Pháp cứ muốn tái chiếm Việt
Nam, bất chấp những nỗ lực đàm phán của Việt Nam, Hồ Chí Minh nói: "Chúng
ta đều được kích thích bởi một tinh thần. Triết lý đạo Khổng và triết lý
phương Tây đều tán dương một nguyên tắc đạo đức: "Kỷ sở bất dục, vật
thi ư nhân", tức là: Điều mà mình không muốn thì đừng làm cho người
khác.
Phan Thắng:Trung Quốc, Cuba hay Triều Tiên, cho đến hiện nay, theo ông, có phải
vẫn là các quốc gia xã hội chủ nghĩa? Nếu vậy chúng ta phải hình dung về chủ nghĩa
xã hội như thế nào, từ các vấn đề lý tưởng chính trị, nhân văn đến hình thái
kinh tế - xã hội…?
Gs Mạch
Quang Thắng:Thế nào là "quốc gia xã hội chủ nghĩa" thì
còn phải bàn. Bàn được vấn đề này ra nhẽ rồi thì mới định được tính chất hay
thể chế chính trị của một quốc gia nào đó. Ngay cả tính chất cộng sản của một
đảng chính trị nào đó cũng vậy. Chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản, theo lý
luận của C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin, Hồ Chí Minh, thì là đẹp lắm. Thế nhưng thực
tế thật phũ phàng. Trong lịch sử phong trào cộng sản, chúng ta thấy nẩy nòi mấy
vị độc tài, thanh trừng rất nhiều người; nẩy nòi những cái quái gở không thể
tưởng tượng nổi. Bây giờ nói những người đó là những người cộng sản, những nước
đó là những nước xã hội chủ nghĩa, theo nghĩa rất đẹp mà C.Mác, Ph.Ăngghen,
V.I.Lênin, Hồ Chí Minh đã nêu ra, thì xấu hổ lắm.
Phan Thắng:Nếu Trung Quốc không phải là một nhà nước xã hội chủ
nghĩa thì chúng ta không cần phải chia sẻ về ý thức hệ, về lợi ích, thậm chí về
quan niệm giá trị. Vậy chúng ta cần xác định tư thế quan hệ với họ như thế nào?
Gs Mạch
Quang Thắng:Quan hệ của Việt Nam hiện nay với Trung Quốc vẫn là
quan hệ giữa một bên là một nước nhỏ với nước lớn láng giềng luôn có ý thức và
hành động bành trướng. Lịch sử hàng nghìn năm của nước ta đã cho chúng ta nhiều
bài học rồi. Nên học tiền nhân trong cách ứng xử với người láng giềng này.
Phan Thắng:Sau sự kiện giàn khoan Hải Dương 981, theo tôi,
khẩu hiệu “bốn phương vô sản đều là anh em” đã chính thức lỗi thời, ít nhất trong
bối cảnh thế giới đương đại. Vậy theo ông, chúng ta có cần phải nghiên cứu để
xác lập lại triết lý đối ngoai/ngoại giao của mình?
Gs Mạch
Quang Thắng:Không phải đợi đến "sự kiện giàn khoan Hải
Dương 981". Khẩu hiệu đó lỗi thời từ lâu rồi. Triết lý đối
ngoại/ngoại giao của nước ta hiện nay? Xem ra, ở nước ta không chuộng những vấn
đề triết lý lắm.
Phan Thắng:Lâu nay có khá nhiều người bàn về chiến lược Thoát
Trung – thoát khỏi sự ảnh hưởng quá nặng nề và tiêu cực từ Trung Quốc – từ chủ
nghĩa bành trướng Đại Hán của họ. Ông có suy nghĩ gì về vấn đề này?
Gs Mạch
Quang Thắng:"Thoát Trung", tôi đồng ý nội dung
"thoát Trung" như câu hỏi đặt ra. Bàn về chiến lược này thì lớn quá.
Tôi nêu một số ý là: (i) Làm cho nước ta cường thịnh, văn minh (chứ bây giờ còn
yếu quá); (ii) Làm cho khối đại đoàn kết toàn dân tộc vững chắc hơn; (iii) Làm
cho quốc tế ủng hộ ta mạnh và có hiệu quả hơn; (iv) Lãnh đạo phải nghe dân. Nên
nhớ lại lời Cụ Hồ:Được lòng dân, thì việc gì cũng làm được/Trái ý dân, thì
chạy ngược chạy xuôi (10-7-1954). Ngày 10-5-1950, Hồ Chí Minh nói: “Đảng
không phải làm quan, sai khiến quần chúng mà phải làm đầy tớ cho quần chúng và
phải làm cho ra trò, nếu không, quần chúng sẽ đá đít”. Mùa Hạ năm 1922, Hồ Chí Minh
viết: “Tiếng dân chính là truyền lại ý trời”. Đầu năm 1946, Hồ Chí Minh nói:
“Đối với dân, ta đừng có làm gì trái ý dân. Dân muốn gì, ta phải làm nấy”.
Tháng 10-1947, Hồ Chí Minh cho rằng: “Việc gì, cũng vì lợi ích của dân mà làm.
Làm theo cách quan liêu…thì dân oán. Dân oán, dù tạm thời may có chút thành
công, nhưng về mặt chính trị, là thất bại”. Năm 1955, Hồ Chí Minh lại viết: “Ý
dân là ý trời. Làm đúng ý nguyện của dân thì ắt thành. Làm trái ý nguyện của
dân thì ắt bại”.
Phan Thắng:Triết lý, đường lối đối ngoại muốn hay không phải phù
hợp, và là thể hiện quyết tâm chính trị, thể chế nhà nước, nền tảng và cơ cấu
kinh tế - xã hội của quốc gia - dân tộc. Như trên chúng ta đã nói, chủ quyền và
lợi ích dân tộc là trên hết. Vậy chúng ta cần tổ chức và quản trị đất nước như
thế nào để đảm bảo được điều đó trong bối cảnh quốc tế hiện nay, đặc biệt là
điều kiện vị trí địa chính trị rất đặc biệt, rất “nhạy cảm” của nước ta?
Gs Mạch
Quang Thắng:Nhà văn hóa Nguyễn Trãi viết: "Tuy mạnh yếu
có lúc khác nhau/Nhưng hào kiệt đời nào cũng có". Tổ chức và quản trị
đất nước như thế nào thì cần đối thoại với mọi tầng lớp nhân dân, lúc ấy tôi
tin chắc là sẽ có những giải pháp giải tốt. Cần lắm năng lực và cả kỹ năng lắng
nghe từ các cấp lãnh đạo. Cần lắm cả cái tâm và cái tầm của những đày tớ của
dân.
Phan Thắng:Trân
trọng cảm ơn ông về cuộc trao đổi này./.
Xem thêm:
- Tình huống xấu nhất trong xung đột với
TQ là gì? (RFA- Hoàn Cầu xuyên tạc, bóp méo phát
biểu của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng (GDVN).
-----
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét