Hoa kiều, vai trò của họ trong chính sách của CHND Trung Hoa

Хуацяо, их роль в политике КНР

Roman Pogorelov

Kichbu theo: ru.journal-neo.org

Các cộng đồng người Trung Quốc được xem là một trong những cộng đồng người di cư đông nhất và được tổ chức tốt trên thế giới. Để chỉ những người Trung Quốc sống bên ngoài Trung Quốc, có một thuật ngữ đặc biệt - Hoa kiều (Huaqiao). Trên toàn thế giới tính được khoảng 50 triệu Hoa kiều và khoảng 75% trong số họ tập trung ở các nước Đông Nam Á.

Bản thân những người Trung Quốc thực dân hóa các quốc gia láng giềng không mạnh đến như vậy, và sự gia tăng số lượng Hoa kiều bắt đầu với việc xuất hiện người châu Âu đến khu vực này. Làn sóng di cư chính của Trung Quốc rơi vào thế kỷ 19, khi  những  người Hoa “hải ngoại” tương lai để tìm cuộc sống tốt đẹp hơn đã đến các nước hiện họ cư trú hiện nay như những cu li làm việc cho các thuộc địa và thành phố lớn của châu Âu. Các hội Tam hoàng của Trung Quốc thường cung cấp lao động giá rẻ (và cuối cùng họ giám sát những lao động này) chủ yếu từ các tỉnh ven biển của Quảng Đông và Phúc Kiến, bởi vậy các cộng đồng  Hoa kiều hiện tại nói bằng nhiều phương ngữ phía nam của Trung Quốc: tiếng Kanton, Hakka và Nam Min.

Dần dần, nhờ thiên hướng hoạt động thương mại bẩm sinh của của họ và hệ thống tương trợ lẫn nhau vốn có, người Trung Quốc bắt đầu thành công trong kinh doanh, cho phép họ cải thiện một cách đáng kể tài sản và vị thế xã hội của họ. Đến bây giờ ở một số nước,  Hoa kiều được xem là một bộ phận  có giáo dục nhất của dân chúng và, ngoài ra, họ sở hữu phần lớn các doanh nghiệp, đồng thời là cộng đồng thiểu số hoàn toàn khép kín. Thậm chí  người Hoa bị đồng hóa phần nào cũng  nổi bật trong  cộng đồng địa phương nhờ hệ thống các quan hệ (guanxi), nếp sống gia đình và tổ chức kinh doanh.

Tất cả điều này buộc nhiều nhà nghiên cứu xem xét các cộng đồng người Hoa như người truyền bá tiềm năng cho đường lối đối ngoại của CHND Trung Hoa, dạng của đội quân thứ năm với những khả năng tác động to lớn vào chính sách của các nước họ nương thân. Đôi khi thậm chí có những ý kiến rằng Trung Quốc về thực tế đang kiểm soát một số quốc gia thông qua nền kinh tế của họ nằm trong tay của người Hoa “hải ngoại”. Điều này đặc biệt đúng đối với khu vực Đông Nam Á, nơi mà vị thế của Hoa kiều mạnh hơn bất kỳ nơi nào khác.

Để hiểu được Thiên triều có thể sử dụng các thiểu số người Hoa nhằm thúc đẩy lợi ích của họ ở các quốc gia khác ở mức độ nào, cần thiết phải nghiên cứu hai vấn đề quan trọng mang tính nguyên tắc. Thứ nhất, các mối quan hệ giữa CHND Trung Hoa và các cộng động Hoa Kiều như thế nào? Và thứ hai, Hoa kiều trên thực tế có thể ảnh hưởng đến chính sách của đất nước họ cư trú  đến mức độ nào?

Sẽ hoàn toàn không đúng nếu phủ nhận hoàn toàn sự hiện diện của các mối liên hệ giữa Peking và cộng đồng người Hoa trên khắp thế giới. Nhưng các mối liên hệ này rất đặc trưng. Thoạt đầu ĐCS Trung Quốc đã xem Hoa kiều như kẻ tiếp tay của nhà tư bản, và thái độ đối với họ là tương ứng. Nhưng sau tuyên bố của Đặng Tiểu Bình trong những năm 1970s về "chính sách cải cách và mở cửa",  Thiên triều phải đối mặt với vấn đề thu hút đầu tư. Trong những điều kiện này, chính Hoa kiều, hay đúng hơn là tư bản của họ, đã đóng một vai trò rất quan trọng trong sự trỗi dậy của Trung Quốc. Hôm nay, trong chính sách đối ngoại của CHND Trung Hoa đã dành vị trí đặc biệt cho việc thiết lập quan hệ qua  lại với người Hoa “hải ngoại”.

Khuynh hướng này được theo đuổi bởi Đảng  khát vọng công lý Trung Quốc  (Zhongguo Chzhigundan) - một trong tám đảng phái chính trị được công nhận về mặt pháp lý ở Trung Quốc, có những mối liên hệ xa xưa với các cộng đồng người Hoa. Đảng này được thành lập vào năm 1925 ở San Francisco và là người thừa kế trực tiếp của một trong những chi nhánh của Hội Thiên Địa (Tyandihuey) - tổ chức bí mật chống Mãn Châu của Trung Quốc, đó là một trong những thế lực quan trọng ủng hộ Sun Yatsen và tìm cách lật đổ triều đại nhà Thanh.

Một chi nhánh khác của tổ chức này là Hội Ba Hài hòa (Sanhehuey), còn nổi tiếng hơn cả Hội Tam hoàng. Thoạt đầu Hội Tam hoàng yêu nước, chống nhà Thanh là tên gọi chung cho tất cả các hội bí mật và các cấu trúc bất hợp pháp hoạt động trên lãnh thổ các thuộc địa của Vương quốc Anh (đặc biệt tại Hongkong), và sau này trở thành tên gọi đồng nghĩa với tội phạm có tổ chức của Trung Quốc. Cần thấy rằng trong hoạt động của các tổ chức như vậy thực sự  rất khó, và đôi khi không thể, tách thành phần hợp pháp và tội phạm hình sự, nhưng không phải tất cả các hội bí mật đã hoặc đang hoàn toàn là tội phạm. Một phần trong số các tổ chức này trở thành cơ sở của một số đảng phái chính trị của Trung Quốc, bao gồm cả Quốc Dân Đảng và Chzhigundan đã đề cập ở trên. Chính các hội  tương tự như Tyandihuey đã đưa người Hoa di cư từ Trung Quốc đại lục đến các thuộc địa  châu Âu, đã đóng vai trò then chốt trong việc  mở rộng Hoa Kiều, tổ chức họ vào các huynh đệ đoàn, các phố Tàu, tongi và các Tam hoàng, cũng như duy trì các mối liên hệ giữa họ với nhau. Hôm nay, tổ chức này vẫn còn giữ được trong cộng đồng người Hoa các tổ chức xã hội tộc phái, truyền thống đối với xã hội tiền Trung Quốc cộng sản (vào đầu thế kỷ XX ngay cả Liang Qichao - một trong những người lập ra khái niệm dân tộc mà Sun Yatsen, Mao Trạch Đông và Tưởng Giới Thạch tuân theo, đã chỉ ra ý thức tộc phái của người Trung Quốc). Và nếu ở CHND Trung Hoa với tính tộc phái này tích cực đấu tranh, xây dựng dân tộc Trung Quốc thống nhất, thì Hoa kiều có cấu trúc như vậy tiếp tục tồn tại cho đến ngày nay.

Ở đây, có thể, ẩn chứa sự đối kháng chính giữa chính quyền hiện nay của Trung Quốc mà đại diện là ĐCS Trung Quốc và các cộng đồng người Hoa mà nhờ các cộng đồng khép kín, được tổ chức tốt bên trong và có quan hệ mật thiết với nhau và với Đài Loan (Đài Bắc không bao giờ mất các mối liên hệ với các cộng đồng và thậm chí còn cho họ những vị trí trong quốc hội của Cộng hòa Trung Quốc). Hoa kiều thực sự đối lập với  CHND Trung Hoa, bởi họ luôn luôn ủng hộ các đảng dân chủ và chủ nghĩa dân tộc, chứ không phải ủng hộ những người cộng sản.

Đảng  khát vọng công lý Trung Quốc là khâu liên kết giữa đảng CS và người Hoa "hải ngoại". Rõ ràng không phải vô cớ  mà chính người đứng đầu đảng này, Wan Gang, hiện lãnh đạo Bộ Khoa học và Công nghệ của CHND Trung Hoa, không phải là đảng viên ĐCS Trung Quốc trên cương vị bộ trưởng từ những năm 1950s. Ở giai đoạn này, Trung Quốc cần công nghệ đổi mới tiên tiến, mà để phát triển chúng  sẽ mất hàng thập kỷ, nhưng những đồng hương cũ, hiện sống ở nước ngoài, có thể tiếp cận chúng. Và ở đây vấn đề hoàn tòan không phải ở mong muốn của Hoa kiều giúp đỡ Tổ quốc lịch sử. Thực hiện hóa những dự án công nghệ cao này trước hết sẽ được thực hiện tại các đặc khu kinh tế, và có nghĩa, trước hết, chính Hoa kiều sẽ được hưởng lợi, bởi vì họ là những người đầu tiên bắt đầu đầu tư tiền của vào các ốc đảo tư bản chủ nghĩa này. Li Lanqing - phó thủ tướng đầu tiên của Hội đồng Nhà nước CHND Trung Hoa những năm 1998-2003, một trong những người khởi xướng chính sách cải cách và mở cửa, vào thời đó làm việc tại Ủy ban hành chính nhà nước về đầu tư nước ngoài, đã mô tả tình hình đúng nhất. Trong cuốn sách của mình "Đột phá. Những cánh cửa của đất nước đã mở ra như thế nào", ông dẫn lời của một quan chức cấp cao chịu trách nhiệm thu hút Hoa kiều vào các đặc khu kinh tế. Ông nói rằng "không cần phải kêu gọi tinh thần yêu nước của họ, chỉ cần đơn giản cho họ ngửi thấy mùi tiền".

Thường có thực tế rằng Hoa kiều kiểm soát  một phần lớn nền kinh tế của các nước Đông Nam Á làm nhiều chuyên gia lầm lẫn. Các chuyên gia cho rằng bằng cách đó người Hoa có thể tác động đến chính sách đối ngoại của các nước cư trú và Peking có khả năng lợi dụng điều này cho các mục đích của mình. Nhưng sự thật  nằm ở chỗ rằng thậm chí ở các nước, nơi người Hoa được đại diện trong chính trị bởi các đảng phái hoặc những cá nhân riêng biệt, hoạt động của họ luôn bị giới hạn bằng chỉ việc bảo vệ các lợi ích của họ (mà trước hết là doanh nghiệp), bởi vì họ là thiểu số, và sự khoan dung của người dân bản địa thường là mong muốn những điều tốt đẹp hơn.

Chẳng hạn, ở Malaysia, nơi với sự hỗ trợ của Quốc Dân Đảng,  Hiệp hội Trung Quốc của Malaysia đã được thành lập vào năm 1949 - một trong ba lực lượng chính trị chính của đất nước, Hoa kiều cố gắng bảo vệ các quyền và tài sản của người Hoa, mà tỷ lệ của họ có phần giảm, nhưng không thể nào có cảm tình với CHND Trung Hoa. Bất kỳ nỗ lực nào để ảnh hưởng đến chính sách đối ngoại của nước cư trú có nhiều khả năng dẫn đến gia tăng tâm lý chống Trung Quốc, mà điều này có thể dẫn đến những cuộc tàn sát, thanh lọc sắc tộc và buộc người Hoa di cư đến các nước khác. Như  việc này đã xảy ra vào những năm 1965-1966s ở Indonesia, nơi cuộc chiến chống lại những người cộng sản có biểu hiện sắc tộc  thể hiện rõ rệt, bởi vì đa số Hoa kiều bị xem là kẻ tiếp tay hoặc là đảng viên của ĐCS Indonesia, là đảng ủng hộ sự xích lại gần nhau với Trung Quốc. Tất cả điều này xác định bản chất của chính sách chống Trung Quốc của CH Indonesia trong ba thập kỷ tiếp theo. Vào năm 1998, vì các cuộc bạo loạn, nhiều người Hoa đã buộc phải chạy trốn sang các nước láng giềng Đông Nam Á, chủ yếu ở Singapore, mang theo khoảng 80 tỷ USD.

Như vậy, không nên đánh giá quá cao vai trò của Hoa kiều trong chính sách của CHND Trung Hoa. Người Trung Quốc "hải ngoại" không bao giờ tìm cách kiểm soát chính sách của các quốc gia của họ. Họ sống ngoài biệt lập đến mức hoàn toàn có thể nói về một quốc gia nào đó trong quốc gia. "Quốc gia" Trung Quốc bên trong này có cấu trúc, hệ thống chính quyền tầng bậc, phân chia các vùng ảnh hưởng, và cũng như duy trì các mối quan hệ với cộng đồng người Hoa ở các nước khác. Chính sách tự cô lập này, một mặt, cho phép Hoa kiều giữ gìn bản sắc của họ, mặt khác - làm cho cho việc họ với tư cách là công cụ tác động vào các nước khác kém hiệu quả. Tuy nhiên, mối quan hệ giữa Hoa kiều và CHND Trung Hoa được xây dựng thông qua hợp tác kinh doanh và thực tế mất thành phần chính trị. ĐCS Trung Quốc, hiện lãnh đạo Trung Quốc, và các hội kiểm soát cộng đồng người Hoa, đã và đang là đối kháng chính trị.

Tuy nhiên, chính sách này không bao giờ ngăn cản người Trung Quốc hoạt động kinh doanh.

* Roman Pogorelov, nhà báo, nhà Đông phương học.

Bản dịch chưa được biên tập. Các ban đọc, tham khảo. Kichbu

Xem thêm:

- Việt kiều yêu nước (Phi Vũ).

-----