Các cuộc bầu cử ở Ba Lan liệu có thay đổi quan hệ của Varshava đối với Nga?

Các cuộc bầu cử ở Ba Lan liệu có thay đổi quan hệ của Varshava đối với Nga?

Выборы в Польше не изменят отношения Варшавы к России?

Aleksei Timofeichev

BBCRussian, Moscow

 

Hai ứng cử viên vào chức tổng thống Ba Lan có quan điểm khác nhau với Moscow - У двух основных кандидатов в президенты Польши разные взгляды на отношения с Москвой

Kichbu theo: http://www.bbc.co.uk/russian/international/2010/06/100615_russia_poland_election.shtml

Thảm họa máy bay tại Smolensk, mà trong vụ đó tổng thông Lekh Kachinskyi và hàng chục đại diện của giới tinh hoa Ba Lan đã tử nạn, đã khiến Ba Lan và Nga xích lại gần nhau. Xúc động trước phản ứng của xã hội Nga và chính quyền Nga, những người Ba Lan đã bắt đầu nói về khả năng hòa giải lịch sử với người Nga.

Tuy nhiên ở Ba Lan trong quá trình chiến dịch tiền bầu cử (các cuộc bầu cử tổng thống bắt đầu tổ chức 20 tháng sáu) đã có những tiếng nói cáo buộc Nga đã tiến hành điều tra thảm họa không đến nơi đến chốn đã vang lên. Đó là những phát biểu cho rằng, các cơ quan tình báo Nga có thể có những quan hệ đến vụ rơi máy bay của tổng thống.

Điều này, và cũng như lịch sử các quan hệ Ba Lan-Nga phức tạp trong những năm gần đây, khiến người ta phải suy nghĩ về vấn đề rằng, sự xích lại gần nhau giữa Moscow và Varshava hiện nay kéo dài được bao lâu? Điều gì sẽ xảy ra, nếu Yaroslav Kachinskyi, người có anh em trai song sinh đã từng nổi tiếng bởi cách tiếp cận rất khắt khe trong quan hệ đối với Nga của mình (Нажать жестким подходом к России), chiến thắng trong các cuộc bầu cử?

Kết thúc “chiến tranh lạnh”

Nhiều chuyên gia – ở Ba Lan cũng như ở Nga – cho rằng, sự ấm lên hiện nay trong các quan hệ không phải hoàn toàn do hậu quả của tấn thảm kịch Smolensk.

Việc đánh giá lại các quan hệ đã bắt đầu xảy ra sớm hơn, sau khi Donald Tusk lên nắm chính quyền mùa thu năm 2007. Các chuyên gia nhận xét rằng, Nga, bắt đầu từ thời gian đó, đã có một loạt cử chỉ nhắm gửi đến Ba Lan và cho phép hiểu rằng Nga sẵn sàng hướng đến những thay đổi.

“ Đã đến lúc hiểu rằng nhiều vấn đề của Đông và Trung Âu không thể giải quyết được nếu thiếu sự tham gia của nước Nga” Stanislav Belen, tổng biên tập Stosunki Miedznarodowe - Станислав Белень, главный редактор
Stosunki Miedzynarodowe

Những sự kiện liên quan tới thảm họa tại Smolensk đã trở thành cực đỉnh tâm lý đặc trưng của quá trình này.

Vào thời điểm này như nhà triết học và nhà chính luận Ba Lan Bronislav Lagovskyi nói khi trả lời bbcrussian.com, ở Ba Lan  việc tiếp nhận tiêu cực người láng giềng phương Đông một thời thực tế được xem trước đó là toàn thể đã được khắc phục. Một bộ phận nhất định xã hội đã có thái độ với nước Nga một cách tích cực.

Tiến sỹ khoa học chính trị, tổng biên tập tạp chí Stosunki Miedzynarodowe (Quan hệ quốc tế) Stanislav Belen cho rằng thảm họa máy bay tại Smlensk đã đánh dấu một bước ngoặt tâm lý nào đó. Đồng thời ông cho rằng không cần thiết đánh giá lại giá trị của các sự kiện có liên quan đến việc này.

Tuy vậy, các nguyên nhân thay đổi của những mối quan hệ giữa Moscow và Varshava, những mối quan hệ, như Belen trả lời phỏng vấn bbcrussian.com, trong suốt hai thập niên qua đã xích lại gần trạng thái “chiến tranh lạnh”, nằm ở đâu?

Sự xích lại gần nhau – kết quả của một loạt thất bại?

Theo ý kiến của Bronisllav Lagovskyi, nhân tố chủ yếu ở đây là một loạt các thất bại nghiêm trọng trong lĩnh vực đối ngoại về hướng đông.

“Ở Ba Lan người ta tiếp nhận thắng lợi của Yanukovich tại cuộc bầu cử tổng thống rất đau đớn, bởi vì trước đó giới tinh hoa chính trị Ba Lan đã trong cậy vào phe màu cam”, - chuyên gia nhận xét và bổ sung thêm rằng ngay những ý đồ chủa các chính khách Ba Lan thúc đẩy lôi kéo Ucraina vào Liên minh Châu Âu và NATO cũng đã kết thúc thất bại.

 

Quan hệ Nga-Ba Lan có tiềm năng to lớn, các chuyên gia nói. - У польско-российских отношений есть большой потенциал, говорят эксперты

“Varshava không thể chống lại được các kế hoạch xây dựng đường ống dẫn khí đốt Nord Stream qua đáy biển Baltic, - Lagovskyi nói. – Đồng thời ở Ba Lan giá trị của vấn đề về lắp đặt đường dẫn khí đốt này tăng lên đến những quy mô không tưởng tượng nổi.

Liên minh Châu Âu không ủng hộ tinh thần chiến đấu của Varshava ngay cả hướng Belorus.

Stanislav cũng cho rằng trong giới tinh hoa chính trị Ba Lan đã có “sự sáng mắt nhất định”.

“Đã đến lúc hiểu rằng nhiều vấn đề của Đông và Trung Âu không thể giải quyết được nếu thiếu sự tham gia của nước Nga”, - Belen nói và chỉ ra rằng đường lối của cố tổng thống Kachinskyi xây dựng một liên minh các nước Châu Âu nhỏ nhằm chống lại Nga đã tỏ ra không hiệu quả.

Ở Ba Lan người ta đã ý thức được rằng, không thể xây dựng một chính sách đối ngoại mà chỉ dựa vào một quốc gia – Hợp chủng quốc Hoa Kỳ.

“Nga và Ba Lan đơn giản không có sự lựa chọn nào khác ngoài cách đề xướng xem lại các mối quan hệ qua lại lẫn nhau, - Belen nói. – Trên nền các mối liên hệ của các nước Châu Âu khác đặc tính của các quan hệ Ba Lan – Nga nom thật lỗi thời.

Một ngài Tusk thực dụng và “thế giới tinh thần Putin”

Trong khi đó nhà chính trị học người Nga Alexandr Sipko cho rằng sự thay đổi đặc tính các quan hệ Ba Lan-Nga phụ thuộc trước tiên vào lãnh đạo của hai nước

“Sau các cuộc bầu cử 2007 một ngài Tusk thực dụng, tỉnh táo hơn thể hiện được tư duy lành mạnh đặc trưng đối với tấng lớp trí thức Ba Lan như thế đã lên nắm quyền”, - Sipko nói.

Ngoài ra, theo ý kiến của nhà chính trị học Nga, “thế giới quan và thế giới tinh thần của chính bản thân Putin đã đóng vai trò to lớn”. Trong trường hợp này Sipko ngụ ý nói về tinh thần chống chủ nghĩa cộng sản của Putin, những tuyên bố của ông lên án chủ nghĩa Stalin và tội các Katyn (Нажать заявления, осуждающие сталинизм и катынское преступление ).

Tổng biên tập tạp chí “Tầng lớp chính trị” Vitalyi Trechiakov cho rằng sự cải thiện các mối quan hệ Nga-BaLan đã có thể được gây nên bởi tính scandal của chúng đã đơn giản được tháó bỏ.

Đồng thời, Trechiakov nói, các lợi ích kinh tế của Moscow: ví dụ: mong muốn đơn giả hóa vấn đề lắp đặt đường ống dẫn khí đốt Nord Stream cũng có thể đóng vai trò quan trọng.

Những viễn cảnh mờ mịt

Các chuyên gia đồng ý với nhau ở chỗ rằng, sự cải thiện các quan hệ liên quan đến không chỉ với thảm hòa Smolensk, mà còn với cái gì đó lớn hơn. Tuy nhiên các nhà phân tích đánh giá những viễn cảnh phát triển các quan hệ với thái độ hết sức thận trọng.

 

Các tên lửa Mỹ “ Patriot” ở Ba Lan – một trong những chỉ số  của thái độ của Varshava  đối với Moscow. - Американские "Пэтриоты" в Польше - один из показателей отношения Варшавы к Москве

Theo ý kiến của giáo sư Lagovskyi, có một số nguyên nhân không cho phép nhìn về các mối quan hệ tương lai của Moscow và Varshava một cách lạc quan lớn lao. Nguyên nhân cơ bản – đó là cách tiếp nhận nước Nga với thái độ tiêu cực bởi dư luận xã hội Ba Lan, trong quảng đại quần chúng.

Ở Ba Lan, theo lời Lagovskyi xảy ra một nghịch lý: quan hệ của người Ba Lan đối với người Nga cho đến cuối những năm 1980s, như các cuộc thăm dò xã hội học cho thấy, tốt hơn tình hình diễn ra năm 1990. Mặc dù chính tại nước Cộng hòa nhân dân Ba Lan hậu chiến có tất cả các cơ sở để không thích nước Nga như một đất nước đã áp đặt chủ nghĩa xã hội cho người dân Ba Lan.

“Nhiều sai lầm của sự tiếp nhận nước Nga bởi dư luận xã hội Ba Lan mà dư luận này gây ảnh hưởng đến việc vạch ra chính sách quốc gia, có cội nguồn trong việc đồng nhất nước Nga và chủ nghĩa cộng sản”,- Lagovskyi nói.

Đồng thời ông bổ sung thêm rằng, cách đặt vấn đề như thế không phải ngây thơ, không phải vì “ cách nhìn nhân thiếu thấu đáo trí tuệ”, mà là có ý thức.

“Ở Ba Lan sau khi hệ thống chủ nghĩa cộng sản sụp đổ cùng với những biểu hiện tích cực như việc xác lập nền kinh tế thị trường và đa đảng dân chủ, đã xảy ra sự khôi phục những quan niệm (lịch sử) Ba lan, chủ nghĩa dân tộc Ba Lan trong tất cả các hình thức biểu hiện của nó”,- Bronislav Lagovskyi nói khi trả lời bbcrussian.com.

Sùng bái quá khứ

Trong một Ba Lan hậu cộng sản, Lagovskyi khẳng định, những sự kiện lịch sử bị quên lãng từ lâu, những sự kiện dường như đã có được cuộc sống mới bỗng nhiên trở nên sống động, còn các phương tiện thông tin đại chúng bắt đầu sống một cuộc sống với những sự kiện của quá khứ xa xôi.

 

“Ba Lan – đó là điều cơ bản nhất”. Ứng cử viên cực hữu Yaroslav tham gia bầu cử với khẩu hiệu như vậy - "Польша - самое главное". С таким лозунгом идет на выборы кандидат правых Ярослав Качиньский

Truyền thuyết về các cuộc khởi nghĩa dân tộc của những thế kỷ XVIII-XX, các cuộc đấu tranh dành độc lập và những tinh thần bài Nga kèm theo điều này trở lại trong đường lối chính sách cùng với việc quay lại quá khứ, với việc quay lại của chủ nghĩa dân tộc.

“Đồng thời ở Ba Lan các phương tiện thông tin đại chúng có ảnh hưởng to lớn (…) Về đa số các vấn đề các nhà báo còn phát biểu nhiều hơn các chính khách”,- Lagovskyi nói và nhận xét rằng sự yếu đuối của tầng lớp chính trị trong nước thể hiện ở chỗ này.

“Như hậu quả, các chính khách Ba Lan cần buộc phải tính đến sự cưởng ép về hệ tưởng của báo chí truyền thông đại chúng mà họ đã không trở nên ít bài Nga hơn như trước đây”,- Lagovskyi nói.

Theo ý kiến của chuyên gia, nếu ứng cử viên từ đảng cầm quyền “Cương lĩnh công dân” Bronislav Komorovskyi thắng cử, thì cùng với Tusk họ (các cơ quan báo chí-Kichbu) sẽ cố gắng tiến hành chính sách thực dụng. Tuy nhiên trong điều kiện thống trị của “các phương tiện thông tin đại chúng theo chủ nghĩa dân tộc, thiên chúa giáo, cực hữu” thì ở họ sẽ không có tự do hành động.

Biên tập của tạp chí “Tầng llớp chính trị” Vitalyi Trechiakov cho rằng khác với người Nga, người Ba Lan thoạt đầu muốn giải quyết xong với “đoàn xe đầy áp những nỗi nhục lịch sử”, và sau đó mới nói chuyện hiện tại.

Trechiakov cũng nhìn tương lai các quan hệ Ba Lan –Nga một cách tương đối bi quan. Theo ý kiến của ông, trong xã hội Ba Lan còn giữ “bản năng rusofob”, minh chứng cho điều đó là quyết định bố trí tên lửa “Patriot” của Mỹ gần biên giới Nga.

Hiện thời, theo ý kiến của Trechiakov, Ba Lan tiếp tục đóng “vai trò truyền thống của mình”: cản trở việc thiết lập các quan hệ có tính chất xây dựng giữa Tây Âu và Đông Âu, Nga.

Thái độ lạc quan thận trọng

Tuy nhiên không phải tất cả mọi người chia sẻ một cách nhìn bi quan như thế đối với các quan hệ giữa hai nước.

Giáo sư Belen cho rằng, tiến bộ trong các quan hệ của Nga và Ba Lan – đó là xu thế đang phát triển và dài lâu. Thật ra, ông cảnh báo rằng, hiện tại thiếu những dự án thực dụng cụ thể đối với sự hợp tác qua lại đang chống khuynh hướng này.

“Đối với người Ba Lan các lợi ích mang ý thức hệ tư tưởng, biểu trưng là quan trọng nhất ”Giáo sư Bronislav Lagovskyi - Профессор Бронислав Лаговский

Theo ý kiến chuyên gia, đã đến lúc chuyển các tuyên bố về hòa giải sang bình diện thực tế.

Nhà chính trị học Nga Alexandr Sipkov cũng tin tưởng rằng những quan hệ thực dụng, thông minh đang đợi Nga và Ba Lan. “Người Ba Lan và người Nga – là những gười gần gũi với nhau hơn trong các dân tộc Slavơ”,- Sipko viết trong khi chú ý, ví dụ, đến sự quan tâm to lớn của người Ba Lan đối với văn hóa Nga, những mối liên hệ qua lại của tầng lớp tri thức.

Theo ý kiến của Sipko, nếu tại cuộc bầu cử tổng thống Komorovskyi thắng cử, thì những gì đã đạt được trong những năm hợp tác gần đây của Putin và Tusk sẽ được gìn giữ.

Nhưng nếu Kachinskyi, người “đang có ý đồ nhấn nút bài Nga”, dành được chiến thắng, thì, nhà chính trị học cho rằng, ông ta dù sao đi chăng nữa cũng không quay trở ngược tình hình đã hình thành khi người anh em song sinh Lekh của ông làm tổng thống.

Một trong những đảm bảo cho điều rằng các quan hệ của hai nước sẽ không thể đảo ngược được là, theo ý kiến của Sipko, sự phụ thuộc kinh tế của Balan vào Nga: thị trường Nga, về bản chất, là cơ bản đối với những người agraries. Sipko cho rằng, các quyền lợi của Ba Lan thúc đẩy đất nước xích lại gần với Nga.

Tuy nhiên giáo sư Lagovskyi nói rằng tại Varshava nhận thức rất yếu các quyền lợi dân tộc. “Đối với người Ba Lan các lợi ích mang ý thức hệ tư tưởng , biểu trưng là quan trọng nhất”, - Lagovskyi nói.

Mong muốn bắt buộc các nước khác – đặc biệt đối với người Nga – đánh giá thế giới, quá khứ và hiện tại theo các phạm trù mà chính bản thân người Ba Lan đang thực hiện, được đưa lên bình diện hàng đầu. Và điều này đặt khả năng tiến hành chính sách thực dụng dưới câu hỏi.-Kichbu-