Tác phẩm "Những nụ hôn của Lenin"

«Поцелуи Ленина» Янь Лянькэ

Xiaolu Guo
Nguồn: inosmi.ru
Kichbu posted on 10.02.2013

Hãy mở  lòng mình trước tác phẩm sử thi về Trung Quốc của thời đại của những đổi thay. Chỉ xin chớ gọi tác phẩm này là "chủ nghĩa hiện thực huyền diệu"…

Khi tôi cầm lên tay ấn phẩm sử thi của nhà văn Trung Quốc nào bằng tiếng Anh, điều đầu tiên tôi muốn làm đó là đánh giá cao dịch giả dũng cảm của nó. Những dịch giả như vậy - đặc biệt những người trong số dịch giả của các tác phẩm của Trung Quốc sang ngôn ngữ Châu Âu - là những anh hùng của việc thiết lập các mối liên hệ văn hóa giữa phương Đông và phương Tây. Những con người kiên nhẫn này thường khi nằm trên ranh giới của thế giới văn học đô thị, buộc phải làm việc vì những thù lao nhỏ bé, phải nghiên cứu hàng nghìn năm lịch sử của Châu Á và cố gắng cày xới đến tận cùng bản chất của những ẩn dụ chính trị bát nháo của các nhà văn Trung Quốc. Người ta thường nói rằng  thực tế không thể dịch được thi ca, tuy nhiên tôi có cảm giác  rằng dịch văn hóa và lịch sử mỹ học còn phức hơn rất nhiều lần.

Mới đây tác phẩm của Yan Lianke "Những nụ hôn của Lenin" qua bản dịch của Carlos Rojas đã được xuất bản. Yan viết nó vào năm 2003 khi thôi phục vụ trong Quân đội nhân dân Trung Quốc, và đây là một trong số không nhiều tác phẩm của ông không bị cấm ở Trung Quốc. Tên gọi tác phẩm của ông nghe như Shou Huo, có nghĩa sự hài lòng đớn đau nào đó, tức là sự hài lòng sinh ra bằng những nỗi đau một cách kỳ lạ. Tác phẩm được việt bằng phương ngữ thôn quê tỉnh Hà Nam.

 Có thể, tất cả những điều này đã gây cho độc giả những suy nghĩ nào đó. Thậm chí đối với độc giả tinh thông phương ngữ Mandarin của tiếng Trung Quốc (cơ sở của nó là phương ngữ Pekin), những trích dẫn dài dòng và những chú thích của Yan cuối mỗi chương là những khó khăn thật sự đáng kể. Còn bây giờ hãy hình dung, nhiệm vụ đặt ra trước dịch giả phương Tây phức tạp đến nhường nào. Có thể so sánh điều này với bản dịch «На игле» (Trainspotting) của Irvine Welsh, được viết bằng phương ngữ thôn quê Scotland, dịch sang phương ngữ phía Bắc Trung Quốc khi dịch giả cần phải đưa vào giữa các giòng lịch sử chính trị hàng trăm năm của Scotland. Tuy vậy cứ cho rằng những nhận xét của tôi và ấn tượng đầu tiên từ cuốn sách không làm bạn sợ hãi - chương đầu tiên của nó chỉ chiếm vẻn vẹn hai trang, nhưng sau đó là năm trang chú thích và hướng dẫn để đọc tiếp. Rojas đã phải nỗ lực rất lớn để giảm thiểu các chú thích  và giải thích, bởi vậy nếu bạn đọc văn học Trung Quốc theo bản gốc, tác phẩm này đối với bạn sẽ còn dài và phức tạp hơn nhiều.

Bạn cũng sẽ không phải ngạc nhiên bởi sự thật rằng các chương và những chú thích đã được tinh giản bởi không chỉ những con số lẻ. Yan có dụng ý bỏ qua những số chẳn, bằng cách đó ngụ ý rằng độc giả được giới thiệu chỉ những chi tiết trích đoạn của một câu chuyện quy mô lớn nào đó về những xui bại nào đó của nhân dân Trung Quốc. Trên thực tế, tác phẩm này, thậm chí dưới hình thức mang tính trích đoạn, là một truyền thuyết chính trị đầy tham vọng nào đó. Nếu bạn  dễ dàng vượt qua những khó khăn của những đặc điểm tu từ, bạn chắc chắn sẽ được tận thưởng: bạn sẽ biết được không chỉ câu chuyện thú vị, mà còn làm quen với một phong cách văn chương mà nó có thể xuất hiện  chỉ trong khuôn mực ngoài truyền thống Châu Âu.

Hành động trong tác phẩm "Những nụ hôn của Lenin" diễn ra vào cuối những năm 1990s ở làng Liwen. Như trong tác phẩm ngụ ngôn của José Saramago "Mù lòa", tất cả những người dân của ngôi làng - những người tàn tật: mù lòa, điếc đặc và khuyết tật. Người đứng đầu thôn, Trưởng thôn Lui, hứa sẽ cho dân làng tiền, nếu họ giúp đỡ ông biến kế hoạch đầy tham vọng của mình về việc xây dựng lăng dành cho Lenin mà nó có thể thu hút khách du lịch đến đó. Ông lên kế hoạch đi đến Nga, mua ở đó thi hài Lenin và chở về thôn quê. Để thu góp đủ số lượng tiền cần thiết, những người dân trong thôn đã tổ chức hoạt động xiếc. Những tiết mục kỳ lạ và lố bịch của họ đã thu hút được những đám đông khán giả. Trong tính cách của Lui có những nét của Mao Trạch Đông: vào cuối Cách mạng văn hóa, sau khi phá hủy chùa chiền miếu mạo và phá tan diệt hệ thống phong kiến, Mao xây dựng tượng đài của mình và nó biến ông thành thánh. Trong "Những nụ hôn của Lenin", cũng như cuối cùng dân làng biết được, Trưởng thôn muốn lăng không chỉ trở thành tượng đài của Lenin, mà con là nơi án táng cho chính bản thân ông, và điều này trở thành biểu hiện cao nhất của chủ nghĩa ích kỷ.

Phần lớn các tác phẩm của mình Yan Lianke viết trong thời gian phục vụ trong Quân đội nhân dân. Cho đến hôm nay ông vẫn kiên định với những quan điểm của mình, nhưng đồng thời là "nhà văn quốc gia" giàu tưởng tượng hoạt động trong lòng hệ thống cộng sản. Tuy vậy, trong các tác phẩm của mình, bắt đầu từ "Phục vụ nhân dân", nơi những chịu đựng tình dục mà những binh sĩ trải qua đã được mô tả và kết thúc bằng "Giấc mơ của làng Ding" về bệnh dịch HIV trong một ngôi làng nhỏ, Yan Lianke giữ một quan niệm hoàn toàn không khoan nhượng. Gọi sáng tác của ông là "chủ nghĩa hiện thực" huyền diệu của Trung Quốc sẽ có thể là một sai lầm. Trong chủ nghĩa hiện thực của Yan Lianke không có chút gì huyền diệu. Chủ nghĩa hiện thực của ông đúng hơn có mối liên hệ với những phạm trù như mê cung, ngụ ngôn hoặc hài hước gần với tính tàn ác: con mắt thản nhiên buộc bạn  nhíu lại trong vòng tuần hoàn vô lý của bản chất con người.

------