Возвращение в Индокитай
Аlexander Terentev-ml
Chính quyền của
hòn đảo nhiệt đới Hải Nam của Trung Quốc, nơi có một trong những căn cứ hải quân lớn nhất của
Trung Quốc, vào đầu tháng Mười hai đã
thông qua đạo luật cho phép cảnh sát lục soát tàu thuyền nước ngoài trong các
vùng nước tranh chấp trên biền Hoa Nam (Biển
Đông-Việt Nam- Kichbu). Đại sứ
Mỹ tại Bắc Kinh ngay lập tức yêu cầu lời
giải thích, còn Ấn Độ cam kết sẽ gửi tàu chiến đến khu vực này để bảo vệ lợi ích
quốc gia của họ (Delhi có những hợp đồng lớn với
Việt Nam khai thác các mỏ
dầu ở biển Hoa Nam).
Nói chung, như các nhà chính trị học nói, tranh chấp lãnh thổ tại "Địa
Trung Hải châu Á" có thể biến thành xung đột nghiêm trọng, mà ít nhất có
bốn cường quốc lớn tham gia: Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản và Ấn Độ.
Tại Đại hội của đảng CS Trung Quốc, cựu tổng bí thư Hồ CCamr Đào trong
báo cáo của mình kêu gọi biến Trung Quốc thành "siêu cường biển". Trên các hộ chiếu mới từ
tháng Mười năm nay bắt đầu cấp ở Trung Quốc, các vùng lãnh thổ tranh chấp được
đánh dấu như là một phần của Thiên triều, và điều này, tất nhiên, được tiếp
nhận ở châu Á như trận giáp lá cà.
"Địa
Trung Hải Châu Á"
Ttrước hết, nhưng tham vọng của Trung Quốc gây nên sự tức giận trong
các nước ASEAN (Việt Nam, Philippines, Malaysia và Brunei) cũng tuyên bố chủ
quyền một phần trên biển Hoa Nam, hoặc, như ở Manila gọi nó là biển Tây Philippines. Tại hội nghị thượng đỉnh của tổ
chức diễn ra từ ngày 16 đến 20 tháng Mười
một tại thủ đô Phnom Penh của Campuchia, đã không vạch ra được bộ quy tắc ứng
xử trong khu vực tranh chấp. Chủ nhà của hội
nghị thượng đỉnh, thủ tướng Campuchia Hun Sen được coi là người hướng đạo những
lợi ích của CHND Trung Hoa trong khu vực, tuyên bố rằng các nước ASEAN đã đồng
ý "không lôi kéo các đối thủ bên ngoài tham gia vào giải quyết cuộc xung
đột". Tuy
nhiên, tổng thống Philippines Benigno Aquino đã cắt ngang bài phát biểu của ông. "Điều đó không đúng -
ông nói - không có thoả thuận như vậy, và những lời nói của tôi sẵn sàng xác nhận,
ít nhất bởi một phái đoàn khác" (có ý nói các đại diện của Việt Nam). "Cuộc khẩu chiến tại hội nghị thượng đỉnh ASEAN - The
Economist viết, - tượng trưng cho sự chia rẽ ở châu Á: một số quốc gia ủng hộ
việc quốc tế hóa cuộc xung đột, những nước khác nhấn mạnh rằng các tranh chấp
nên được giải quyết trên cơ sở song phương".
Vấn đề ở chỗ rằng ba năm trước đây, Mỹ đã tự đề xuất mình làm trung
gian hòa giải các vấn đề tranh chấp lãnh thổ ở Hoa Nam, còn Bắc Kinh đề nghị
này gọi là "sự can thiệp trắng trợn vào công việc nội bộ của châu lục
này". Vì sợ hãi trước CHND Trung Hoa, ngày càng nhiều các quốc gia châu Á sẵn sàng ủng hộ sáng kiến của Mỹ.
"Chúng ta cần Hoa
Kỳ như một đối trọng đối với ảnh hưởng của Trung Quốc, bởi vì, thậm chí nếu hợp
sức, các nước trong khu vực không có khả năng gây áp lực đối với Pekin - tác
giả của phép lạ Singapore Lý Quang Diệu nói - Nếu Hoa Kỳ sẽ để chúng ta mặc cho
số phận, thì Mỹ có nguy cơ đánh mất vai trò lãnh đạo toàn cầu" . "Chính sách của Trung
Quốc trở nên cứng rắn bao nhiêu - The Atlantic viết, - thì Mỹ hù dọa các con
rồng châu Á bởi mối đe dọa bí ẩn của Trung Quốc và ngăn chặn sự thống nhất Đông
Á xung quanh Pekin càng dễ bấy nhiêu”.
Thế bí
Malacca
Bố trí binh lính ở Philippines, Úc và Singapore, người Mỹ vào bất kỳ thời
điểm nào cũng có thể ngăn chặn được đường vận chuyển quan trọng nhất đối với
CHND Trung Hoa - eo biển Malacca, qua đó 85% lượng dầu mỏ từ châu Phi và Trung
Đông đến Trung Quốc. (Về vấn đề này, nhiều người nhớ lại vệc cấm vận dầu mỏ đối
với Nhật Bản xảy ra trước cuộc tấn công vào Trân Châu Cảng năm 1941.) "Hàng
năm 50 nghìn tàu thuyền vận chuyển một phần tư hàng hóa lưu thông hàng hải đi
qua eo biển Malacca - nhà chính trị học Trung Quốc Chen Shaofen nói. - Và nhận thức được eo biển này đóng vai trò như thế nào đối
với CHND Trung Hoa, Mỹ và các đồng minh của họ có thể dễ dàng thắt nút". Đó - gót chân Achilles của Trung Quốc, và các nhà lãnh đạo
của Trung Quốc từ lâu đã tuyên bố thoát ra khỏi "thế bí Malacca" là nhiệm
vụ quan trọng nhất của quốc gia.
Vào cuối những năm 90, Trung Quốc đã tiến hành đàm phán để xây dựng đường
ống thông qua lãnh thổ Pakistan. Họ đã hiện đại hóa cảng
Gwadar trên biển Ả Rập, xây dựng con đường giữa phía nam và phía bắc của đất
nước và sẵn sàng thực hiện dự án của mình, nhưng vào năm 2001, Mỹ bắt đầu hoạt
động chống khủng bố trong Khu vực bộ lạc của Pakistan – chính xác là nơi đường
ống sẽ phải đi qua, và phương án này đã tiêu tan. Lúc đó, các chiến lược gia Trung Quốc đã đặt cược vào Myanmar.
Họ hy vọng rằng tập đoàn quân sự cầm quyền ở đất nước này sẽ cho phép họ sử dụng đường bờ biển của mình
và Trung Quốc sẽ có khả năng vươn ra đại dương, bỏ qua eo biển Malacca. (Hơn nữa, chính quyền Myanmar
đã hàm ơn đối với sự hỗ trợ của Pekin trong cuộc đối đầu với các nhà dân chủ
hóa phương Tây vào năm 2007, những người đã áp dụng biện pháp trừng phạt chống
lại "nền bạo chính ở châu Á"). Đầu tư của Trung Quốc tại Myanmar đạt đến
19 tỷ dollars. Trên các đảo Coco,
Trung Quốc đặt radar, cho phép họ theo
dõi thủy vận qua eo biển Malacca. Họ nâng cấp
các sân bay Mandalay và Pegu của Myanmar và xây
dựng căn cứ quân sự ở Sittwe, Kokpu Hangu, Mergui và Zadedzhi. Các cảng ở Myanmar - tạp chí
Chính sách đối ngoại của Mỹ đã viết, - sẽ cho phép Trung Quốc bỏ qua nhiều hòn
đảo của Ấn Độ ở vịnh Bengal, có thể được sử dụng như vành đai sắt phong tỏa eo
biển Malacca".
Ngoài những điều khác, các công ty của Trung Quốc đã xây dựng tại Myanmar đường ô tô và đường sắt, và bắt đầu xây
dựng một con đập khổng lồ trên sông Irrawaddy. Vào tháng Ba năm 2009, một
thỏa thuận đã được ký kết để xây dựng hệ thống đường ống tổng trị giá 2,5 tỷ
dollars (chiều dài đường ống dẫn dầu 2.380 km, đường ống dẫn khí - 2806 km, mà
chúng cần phải kết nối bờ biển Ấn Độ Dương với các tỉnh tây-nam của Trung
Quốc).
Cuộc chiến
vì Miến Điện
Và chính quyền Obama đã quyết định rằng tại thời điểm này không thể khoanh
tay ngồi yên. Trong bài phát biểu Nobel của mình, tổng thống nói rằng,
"những hậu quả nghiêm trọng" sẽ chờ đợi "các nhà độc tài Miến Điện", những người "đi
theo con đường đàn áp". Binh lính Mỹ đã tiến hành các cuộc tập trận quy mô
lớn tại vịnh Bengal, và Hollywood bắt đầu diễn đề tài xâm lược quân sự vào Myanmar.
Kết quả, vào năm 2011 người đứng đầu tập đoàn quân sự
cầm quyền, tướng Than Shwe bắt đầu nuốt lời. Ông quyết định tiến hành trong
nước các cuộc cải cách dân chủ ngoạn mục và bắt đầu hòa dịu với phương Tây.
Shwe khước từ vai trò nhà thủ lĩnh khôn ngoan của mình,
nghỉ hưu và mở đường cho "dân chủ hóa" , và trao cho người bạn cũ và
cộng sự của ông, tướng Thein Sein thành lập "chính phủ dân sự đầu
tiên". Chính quyền mới công bố bãi bỏ kiểm
duyệt, phóng thích một loạt tù nhân chính trị và cho phép thủ lĩnh phe đối lập,
người đoạt giải Nobel bà Aung San Suu Kyi, mà người Mỹ gọi là "biểu tượng
của nền dân chủ", tham gia vào cuộc bầu cử quốc hội. Tuy nhiên, điều quan
trọng hơn đối với Hoa Kỳ là quyết định của Thein Sein đóng băng quan hệ với Pekin (Myanmar
thực tế đã phong tỏa tất cả các dự án lớn của Trung Quốc: việc xây dựng con đập,
các cảng và đường ống dẫn đã bị tạm ngưng).
Đáp lại, Mỹ đã dỡ bỏ lệnh cấm nhập khẩu từ Myanmar, có hiệu lực trong suốt
mười năm qua, và đã bổ nhiệm đại diện thường trực của mình tại Naypyidaw. Năm trước, bà Hillary Clinton
đã hội đàm với các tướng lĩnh, những người mà trước đó tại Washington gọi là "các nhà độc tài đẫm
máu". Dòng đầu tư của phương Tây bắt đầu tuôn chảy vào Myanmar.
Và vào tháng Mười một này lần đầu tiên trong lịch sử,
tổng thống Hoa Kỳ đã đến thăm đất nước. Obama đã có một bài phát biểu mang tính
thời đại tiếp theo tại Đại học Rangoon, tuyên bố nối lại hoạt động của văn
phòng USAID tại Myanmar với ngân sách 170 triệu dollars, còn giới truyền thông
Mỹ nhớ lại rằng ông nội người Kenia của tổng thống từng là đầu bếp cho sĩ quan
người Anh, đã trải qua ba năm ở Miến Điện trong Thế chiến II . (Tiện thể, trong một cuộc gặp gỡ với tướng Thein Sein, tổng thống Mỹ trong lúc trao đổi đã cố tránh sử
dụng tên gọi "Miến Điện", biết rằng điều này có thể gây ra sự tức
giận ở chính quyền địa phương).
Tại Hoa Kỳ, chuyến đi của ông Obama đến Myanmar đã gây ra làn song chỉ
trích. "Làm
thế nào có thể nói về những thành tựu dân chủ của chính phủ Miến Điện - The
Washington Post trang trọng hỏi, - khi chính quyền như trước đây vẫn có những đại
diện của tập đoàn quân sự, thiểu số Hồi giáo ở phần phía tây đất nước đang bị truy
nã, còn những người dân đô thị hầu như không sử dụng Internet và thông tin di
động?". Nhưng chẳng lẽ tất cả điều này
đóng vai trò khi lợi ích của các tập đoàn của Mỹ (như Coca Cola và Visa) đang
hy vọng để đạt được một chỗ đứng trên thị trường tại Myanmar và sử dụng nguyên
liệu tại chỗ và lao động giá rẻ đang có
nơi đặt cửa? Chẳng lẽ quá khó khăn để đánh giá những
đột phá dân chủ của Thein Sein, khi có cơ hội để tước đi của Trung Quốc một
trong những đồng minh đáng tin cậy nhất? Không phải ngẫu nhiên Hillary Clinton đã
lập luận làm thế nào để từ một điểm quá cảnh giữa Trung Quốc và Ấn Độ Dương biến
Myanmar thành đầu mối giao thông nối liền Ấn Độ và Đông Nam Á. Không phải vô cớ mà mới đây trước chuyến thăm của Obama, các
quan chức có ảnh hưởng lớn của Pentagon đã tiến hành cuộc gặp gỡ tại Naypyidaw với
các đồng nghiệp Miến Điện và mời họ tham gia vào các cuộc tập trân quy mô lớn
hàng năm "Rắn hỗ mang vàng", mà từ lâu đã được gọi là
"các cuộc thị uy chống Trung Quốc ở Ấn Độ Dương" (trong các cuộc diễn
tập về truyền thống có sự tham gia của hải quân Philippines, Singapore
Malaysia, Thái Lan, Indonesia và Brunei). Đúng vậy, ngay cả Trung Quốc sẽ không lùi bước
và, theo The New York Times, «sẽ chiến đấu cho đến người cuối cùng vì Miến
Điện, và thậm chí có thể, sẽ kéo tấm chăn qua cho mình".
Chuyến
công du mang tính biểutrưng
Cần nhấn mạnh rằng chuyến công du đến các nước Đông Nam Á là chuyến đi
ngoại giao đầu tiên của Obama sau chiến thắng tại các cuộc bầu cử. Tại Washington, dĩ nhiên, đã đánh giá cao chuyến
đi này (cả ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton,
cả người đứng đầu Pentagon Leon Panetta đã tháp tùng tổng thống).
Ngoài Myanmar, phái đoàn Mỹ đã đến Thái Lan và
Campuchia, và thậm chí các nhà chính trị học bắt đầu nói về một thực tế rằng
trong bốn năm sắp tới, một trong những ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối
ngoại của Mỹ sẽ là trở lại Đông Dương.
Tình hình ở Thái Lan – phản chiếu tương khắc. Bang kok là một đồng minh
truyền thống của Washington trong khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, sau khi vào năm 2011chức vụ thủ tướng tại quốc gia
này do bà Yingluck Shinawatra nắm giữ, Hoa Kỳ bắt đầu lo sợ rằng Thái Lan sẽ vượt
ra khỏi phạm vi ảnh hưởng của Mỹ. Sau khi
Yingluck - em gái của cựu thủ tướng Thaksin Shinawatra, người mà theo ý kiến
của nhiều chuyên gia, đứng sau cuộc cách mạng của "phe áo đỏ" (các cuộc
biểu tình hàng loạt những năm 2009-2010),
và "phe áo đỏ", như được biết, không thiện cảm với Washington.
Không có gì ngạc nhiên rằng trong chuyến thăm đầu tiên đến
Pekin vào tháng 4 năm 2012, Shinawatra đã
kêu gọi "một sự hợp tác song phương toàn diện" với CHND Trung Hoa,
còn thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo đã gọi Thái Lan "người bạn tin
cậy" của Thiên triều. Buôn bán hai chiều giữa hai nước tích cực phát
triển, Trung Quốc đứng ở vị trí đầu tiên về số khách du lịch đến Thái Lan.
Và người Mỹ đang phải hết sức để duy trì ảnh hưởng của
họ. Chuyến thăm của Obama thật đúng lúc. Người đứng đầu Pentagon Leon Panetta đã ký một thỏa thuận quân sự mới với Thái Lan, còn
ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton đã hứa sẽ đưa Thái Lan gia nhập vào Khối hợp
tác xuyên Thái Bình Dương. Tuy nhiên trong dư luận Thái Lan quan điểm chống Mỹ
vẫn chiếm ưu thế. "Washington luôn sử dụng đất nước của chúng
tôi cho các mục đích ích kỷ - người bình luận của The Bangkok Post trong bài báo
"Hãy coi chừng những đề nghị của Mỹ" nói. - Có lẽ, điểm sáng duy
nhất trong quan hệ giữa hai nước là sáng kiến của nhà vua Mongkut, người vào
năm 1861 đã đề nghị cung cấp cho Lincoln những chú voi Xiêm để chống lại quân
đội miền Nam. "Sự quan tâm" của Hợp chúng quốc về Thái Lan trong thời
kỳ Chiến tranh lạnh là do mong muốn xây dựng ở đây tiền đồn chống những người
cộng sản và sử dụng nó để xâm lược các nước Đông Dương khác. Lạ lùng
rằng bây giờ Mỹ một lần nữa cho thấy sự quan tâm đến
căn cứ không quân U-Tapao, là căn cứ đồn trú chính của Không quân Hoa Kỳ trong
chiến tranh Việt Nam".
Bây giờ, liên quan đến Campuchia. Dĩ nhiên, quyết định của tổng thống Obama đến
thăm Phnom Penh
nhiều người gọi là bước đi ngoại giao đầy may rủi. Sau khi thủ tướng chính phủ Campuchia Hun Sen, người cai trị
đất nước trong ba thập kỷ, đã có tiếng ở Mỹ giống như tập đoàn quân sự cầm
quyền ở Miến Điện trước khi bắt đầu "những cuộc cải cách dân chủ".
Thời trước ông đã tham gia vào tổ chức của "Khmer Đỏ" và thiết lập
một chế độ độc tài trong nước. Tuy nhiên, Obama không
chỉ tham gia vào Hội nghị thượng đỉnh của ASEAN tổ chức tại Campuchia, mà còn
gặp gỡ một mình với Hun Sen. "Tổng thống
tin tưởng – các cố vấn của ông Obama nói – rằng lời kêu gọi “nới nắm tay” của
ông đối với các nhà độc tài có thể được lắng nghe tại Phnom Penh cũng như đã
lắng nghe ở Rangoon". (Trong ý nghĩa này cho biết rằng hai con trai của
nhà lãnh đạo Campuchia gần đây đã qua đào tạo thực tập sinh tại Hoa Kỳ). Tuy
nhiên, như tạp chí The Nation nhận xét, «đang nói, dĩ nhiên, không phải là về
cơ cấu chính trị nội bộ. Bởi Campuchia trong ý nghĩa này nhìn thậm chí còn tốt hơn
Miến Điện: ở đây vẫn còn tương đối ổn định, không có các cuộc thanh trừng sắc
tộc. Là nói về mức độ tỏ ra trung thành với
Trung Quốc, mà ở Washington
được coi là đối thủ địa chính trị chính".
Theo lời của các nhà chính trị học, tất cả những gì bây giờ Mỹ đang áp
dụng, bắt đầu từ cuộc xâm lược vào Libya và kết thúc cuộc xung đột với Iran,
nhằm làm suy yếu Trung Quốc. Chuỗi các căn cứ quân sự của Hoa Kỳ xung quanh Đế quốc Thiên triều
và Tổ chức đối tác xuyên Thái Bình Dương - một liên minh kinh tế, nhằm giảm
thiểu ảnh hưởng của Trung Quốc ở Đông Á phục vụ cho chính mục đích này.
Xem thêm:
-----