Gọi nhau đồng chí thì có gì lạ đâu?

Kính thưa đồng chí tổng thống LB Nga!

Từ nhỏ Kichbu đã nghe người lớn xưng hô với nhau là đồng chí. Nghe miết rồi quen tai, chứ lúc đó không hiểu gì. Sau này lớn lên mới hiểu "đồng chí" là người "đồng/cùng chí hướng". Lúc bấy giờ thấy cả nước, đi đâu, ai ai cũng gọi nhau như thế: đồng chí đảng viên, đồng chí công an, đồng chí công nhân, đồng chí nông dân, đồng chí lái xe… Cùng thời với Kichbu, chắc mọi người còn nhớ chuyện "Lenin trong hiệu cắt tóc", chưa  quên Kính chào đồng chí Lenin!. Thậm chí trong sinh hoạt gia đình còn nghe: "Này, đồng chí vợ ơi, lấy cho cái bát, đôi đũa!".  Cả phe XHCN, cả nước đều là đồng chí!.

Thế mà sau này có đứa nó giải thích bậy bạ rằng "đồng" trong "đồng chí" là "đồng tiền" hoặc "đồng chí không bằng đồng tiền", hay đồng chí là những người "đồng sàng mà dị mộng". Chúng còn bảo với Kichbu rằng tao "đồng chí" gì với mày. Thời này là thời nào. Kim tiền! Học cho lắm vào rồi mà vẫn ngu. Không biết à, "ta cùng các người sinh ra phải thời quá độ, lớn lên gặp buổi gian nan, nếu nhà ngươi lấy nồi hầm làm trọng thì ta lấy bàn là làm thú vui!..".

Mà ngu thật. Nhớ lại, hồi học phổ thông Kichbu không được học hành đến nơi đến chốn, rất sợ những từ Hán-Việt. Sợ nhất thầy A. cô B. dạy Văn bắt học thuộc lòng những áng văn, áng thơ đầy những chữ là chữ Hán-Việt. Chỉ còn nhớ vài câu trong Hịch tướng sĩ "Ta cùng các ngươi sinh ra phải thời loạn lạc. Lớn lên gặp buổi gian nan…". Mà nói thật, khi hỏi lại, có những từ các thầy cô cũng chẳng hiểu đến đầu đến đũa đâu nhé, bảo cứ thế cứ thế mà đọc. Kiểm tra miệng 15' đầu giờ, toàn bị điểm kém.

Đúng là khổ với những từ Hán-Việt!

Bây giờ Kichbu là người lớn rồi cũng còn khổ với từ "đồng chí". Có lần tham gia họp hành. Nhở mồm mở miệng "Thưa các đồng chí và các bạn!". Sau đó có người chỉnh cho. Họp ở đây không được xưng "các bạn". Rồi Kichbu cũng quên hỏi lại có văn bản nào cấm xưng hô với những người khác là "bạn" trong những cuộc họp như vậy không. Chứ ở Trung Quốc có quy định hẳn hoi là  tại Peking cấm lái xe xưng hô với hành khách là đồng chí đấy nhé.

Sau khi học xong phổ thông, Kichbu đi học Tiếng Nga. Rất thích môn Cấu tạo từ. Thường xem xét các từ ở gốc độ của nó. Rất thú vị. Bây giờ lấy từ "Товарищ" trong tiếng Nga làm ví dụ. Mục từ "Товарищ" trong từ điển mới nhất Kichbu hiện có giải thích: 1. bạn, (người cùng chí hướng) đồng chí, chí hữu; nữ đồng chí, nữ chí hữu; 2. (Trong xưng hô) đồng chí, chí hữu… Trong tù V.Lenin tỏ tình với K. Krupskaya, sau này trở thành vợ của ông: "Nữ đồng chí có yêu tôi không?".

Từ "Товарищ" có từ gốc/thân từ là "Товар-". Trong tiếng Nga cũng có hẵn riêng một từ "Товар". Nó có nghĩa: 1. hàng hóa; 2. hàng, hàng hóa, thương phẩm, hóa phẩm, vật phẩm. Còn "-ищ"  trong từ "Товарищ" là phụ tố, hoặc suffix để cấu tạo từ chỉ "người".

Như vậy, có thể liên hệ đến một nghĩa khác, tương đương với "người cùng hội cùng thuyền, buôn bán làm ăn, cùng công ty"… chẳng hạn.

Bây giờ thì ngộ ra rồi, "Họ vẫn còn gọi nhau là đồng chí!" thì có gì lạ đâu?

"Yêu em, anh gọi em đồng chí!" (Không nhớ thơ của ai nữa).

Có khi còn còn vui ra phết!

Xem thêm:

- Tạ Duy Anh: Đồng chí ta, đồng chí địch (Quê Choa).

-----